Bursa; 28.06.2011
PAY SAHİPLERİNİN HAKLARI –II (YENİ TTK )
Genel Kurula katılma hakkı (TTK md. 425)
MADDE 425- (1) Pay sahibi, paylarından doğan haklarını kullanmak için, genel kurula kendisi katılabileceği gibi, pay sahibi olan veya olmayan bir kişiyi de temsilcisi olarak genel kurula yollayabilir. Temsilcinin pay sahibi olmasını öngören esas sözleşme hükmü geçersizdir.
Genel kurula katılma hakkı, sermaye şirketlerinde en temel haktır, Pay sahipliği hakkının temeli temsil edilebilirlik ilkesi olup esas sözleşme, genel kurul kararları, diğer düzenlemeler ve özellikle idari tasarruflarca kaldırılamayacak bir kanuni kuraldır ve aksine her türlü düzenlemeler geçersizdir.
Pay sahibi hakkını kendi kullanabileceği gibi, kendisi yerine temsilci tayin ederek de pay sahipliği hakkı olan genel kurula katılma hakkını kullanabilir. Tayin edilecek temsilci pay sahibi olmayabilir.
Maddede bir kişiyi temsilci olarak genel kurula yollamaktan bahsediliyorsa da genel hukuk kurallarına göre birden fazla kişi de temsilci olarak tayin edilebilir. Nitekim ileriki maddelerde bu konu açıklığa kavuşmaktadır.
2. Şirkete karşı yetkili olma
MADDE 426- (1) Senede bağlanmamış paylardan, nama yazılı pay senetlerinden ve
ilmühaberlerden doğan pay sahipliği hakları, pay defterinde kayıtlı bulunan pay sahibi veya pay sahibince, yazılı olarak yetkilendirilmiş kişi tarafından kullanılır.
(2) Hamiline yazılı pay senedinin zilyedi bulunduğunu ispat eden kimse, şirkete karşı
pay sahipliğinden doğan hakları kullanmaya yetkilidir.
Eski Ticaret Kanununun 360 ıncı maddesi, pay sahiplerinin haklarını nasıl ve nerede kullanacağını düzenlemekte idi. Yeni Türk Ticaret Kanunu da aynı şekilde pay sahiplerinin haklarını 425 ve devamı maddelerde düzenlemektedir.
Bir şirkette pay sahipliği birkaç şekilde olabilir.
a. Senede bağlanmamış pay sahipliği
b. Nama yazılı pay senedi sahipliği
c. İlmühaberlerden doğan pay sahipliği
d. Hamiline yazılı pay senedi sahipliği
a-b-c bentlerinde belirtildiği şekilde pay sahipliğinin senede bağlı olup olmadığı, nama yazılı olup olmadığı veya ilmühaber tanzim edilmiş olup olmadığı pay defterinde kayıtlı bulunmalı ve pay sahipleri de bu şekilde tesbit edilen pay sahipliği ile ilgili haklarını isterse kendisi, isterse yetkilendirdiği bir kişi tarafından kullanabilir. Pay sahipliği pay defteri ile tesbit edilir diye belirtmişsek de şirketin pay defteri tanzim edilmemişse pay sahipliği genel hükümlere göre isbat edilecektir. Mesela, henüz pay defteri tanzim edilmemiş ama şirket ana sözleşmesinde paylar belli ise, son genel kuruldaki hazırun cetveli veya borsaya kayıtlı hisselerde merkezi kayıt kuruluşu kayıtları gibi kayıtlar pay sahipliğini isbat eden olaylardır.
Yukarıda d bendinde yazılı olduğu şekilde hamiline yazılı pay senedi sahipleri ise senedin zilyedi bulunduğunu yani senedin elinde olduğunu isbat ettiği takdirde pay sahipliğinden doğan hakları kullanabime ve böylece şirkete karşı paylarını temsil etme yetkisine sahip olmaktadırlar.
3. Pay sahibinin temsili
a) Genel olarak
MADDE 427- (1) Katılma haklarını temsilci olarak kullanan kişi, temsil edilenin talimatına uyar. Talimata aykırılık, oyu geçersiz kılmaz. Temsil edilenin temsilciye karşı hakları saklıdır.
(2) Hamiline yazılı pay senedini, rehin, hapis hakkı, saklama sözleşmesi veya kullanım ödüncü sözleşmesi ve benzeri sözleşmeler sebebiyle elde bulunduran kimse, pay sahipliği haklarını, ancak pay sahibi tarafından özel bir yazılı belge ile yetkilendirilmişse kullanabilir.
Yeni ve detaylı olarak hazırlanmış bu maddeye göre, satış dışında rehin vs. gibi sayılan sebeplerle pay sahibinin elinden çıkmış ve başkasında bulunan hamiline yazılı hisseler için temsil yetkisi, kesinlikle yazılı bir belge ile yetkilendirildiği takdirde, payları elinde bulunduran kimse tarafından kullanabilecektir, açık bir yetkilendirme olmadığı takdirde hamiline yazılı pay senetlerini rehin, hapis hakkı, saklama sözleşmesi veya kullanım ödüncü sözleşmesi ve benzeri sözleşmeler sebebiyle elinde bulunduran kimse temsil yetkisini kullanamayacaktır.
Pay sahibi birini temsilci olarak yetkilendirmişse, temsilci yine kesinlikle pay sahibinin talimatlarına uymalıdır. Talimata aykırı olarak hareket ederse, pay sahibine karşı sorumlu olacaktır. Fakat diyelim ki temsilci, pay sahibinin talimatının aksine bir oy kullandı o zaman ne olacak? Talimata aykırı da olsa, temsilcinin kullandığı oy geçerlidir. Talimat şirketi ilgilendirmez. Genel hukuk hükümleri çerçevesinde temsilci ile temsil edilen kozlarını mahkemede paylaşacaklardır.
Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca