Bursa, 13.Ağustos.2010
6009 SAYILI TORBA YASA VE VERGİ İNCELEMESİNDE DÜZENLEMELER
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 140 ıncı maddesi herhangi bir vergi incelemesinde uyulacak esasları tanzim etmiş olan kısa bir madde idi. Ancak bugüne kadar bu maddenin tatbikinde bir takım olumsuzluklar meydana geldiğinden, kanun koyucu bu defa 01.Ağustos.2010 tarih ve 27659 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve kamuoyunda torba kanun olarak adlandırılan 6009 sayılı yasanın 9.uncu maddesi ile 01.Ocak.2011 den geçerli olmak üzere yukarıda bahsedilen maddede değişiklikler yapmıştır. Yapılan değişiklikler sonucu madde aşağıdaki şekli almıştır.
İNCELEMEDE UYULACAK ESASLAR:
Madde 140 - Vergi incelemesi yapanlar, yaptıkları inceleme sırasında aşağıdaki esaslara uymaya mecburdurlar:
1. İncelemeye tabi olana, bunun mevzuunu işe başlamadan evvel açık olarak izah ederler;
2. Vergi incelemesine başlanıldığı hususunu bir tutanağa bağlayarak bir örneğininezdinde vergi incelemesi yapılana verirler. Ayrıca, tutanağın bir örneğini bağlı olduğu birime, diğer örneğini de ilgili vergi dairesine gönderirler.”
3. Nezdinde inceleme yapılanın muvafakatı olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar veya buna devam edemezler (Tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet tedbirlerinin alınması bu hükmün dışındadır. Ancak bu gibi tedbirler, incelemelerin yapıldığı yerdeki faaliyeti sekteye uğratmıyacak şekilde yapılır.
4. İnceleme bitince, bunun yapıldığını gösteren bir vesika nezdinde inceleme yapılana verilir.
5. Vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemezler. Ancak, bu düzenlemelerin vergi kanunlarına aykırı olduğu kanaatine varırlarsa bu hususu bağlı oldukları birimler aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığına düzenleyecekleri bir rapor ile bildirirler.
6. İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemeleri bitirmeleri esastır. Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde ek süre talep edilebilir. Bu talep vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilir ve altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin bitirilememe nedenleri yazılı olarak nezdinde inceleme yapılana bildirilir. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birimler vergi incelemesinin öngörülen süreler içinde bitirilmesi için gerekli tedbirleri alırlar.
Maliye müfettişleri, hesap uzmanları ile bunların yardımcıları ve gelirler kontrolörleri ile stajyer gelirler kontrolörleri tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birimler nezdinde meslekte on yılını tamamlamış en az üç kişiden oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporları üst değerlendirme mercii olarak, Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarları aşan tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporları ise doğrudan, Maliye Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı ve Gelirler Kontrolörleri Başkanlığı bünyesinde oluşturulan rapor değerlendirme komisyonlarının üyeleri arasından görevlendirilecek üçer üyeden oluşan dokuz kişilik merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanlar, bu komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak düzenleyecekleri vergi inceleme raporlarını işleme konulmak üzere bağlı oldukları birime tevdi ederler.
135 inci madde ile vergi incelemesi yapmaya yetkili kılınan diğer memurlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, Gelir İdaresi Başkanlığı merkez ve taşra birimlerinde oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından değerlendirilir.
Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu ile diğer rapor değerlendirme komisyonları yaptıkları değerlendirme sırasında, verilmiş bir özelgenin 369 uncu maddenin birinci fıkrası kapsamında olduğu kanaatine varmaları halinde, söz konusu özelge, Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonundan üç üye ile 413 üncü maddeye göre oluşturulan komisyondan iki üyenin katılımıyla oluşturulacak beş kişilik bir komisyon tarafından değerlendirilir. Bu komisyonca verilen kararlar, ilgili rapor değerlendirme komisyonu ile incelemeye yetkili olanı bağlar.
Bu maddede yazılı komisyonların başkan ve üyelerine her toplantı günü için (1000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutar üzerinden toplantı ücreti ödenir. Bu şekilde ödenecek toplantı ücretinin bir aylık tutarı (5000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarı aşamaz.
Bu maddede belirlenen esaslar çerçevesinde, vergi incelemelerinde uyulacak diğer usul ve esaslar, komisyonların teşekkülü ile çalışma usul ve esasları ve Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından doğrudan değerlendirmeye tabi tutulacak vergi inceleme raporlarının tutarları, Vergi İnceleme ve Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
Yukarıda son şeklini verdiğimiz 140 maddenin uygulamasında ulaşılacak sonuçlar şöyle olmaktadır.
a. İnceleme elemanı, incelenene henüz işe başlanmadan önce kesinlikle inceleme konusunu açıklayacaktır. Yani ben istediğim konuda ve canım ne isterse inceleyeceğim denmeyecektir.
b. Vergi incelemesine bir tutanakla başlanacaktır.
c. İnceleme yapılanın oluru olmadan resmi çalışma saati dışında inceleme yapılamayacaktır. Böyle bir talepte bulunduğu takdirde inceleme elemanına bu madde hatırlatılmalıdır.
d. İnceleme bitince de bir bitirme tutanağı verilmelidir.
e. İnceleme elemanları yürürlükteki, kararname, tüzük, vb. gibi mevzuata aykırı rapor düzenleyemez. Bu mevzuatı inceleme elemanı kanuna aykırı sayıyorsa, Gelir İdaresi Başkanlığına yazılı olarak bildirir, ancak raporunu mevcut mevzuata uygun hazırlar.
f. Yapılan inceleme süresi tam incelemede bir yıl, sınırlı incelemede en fazla 6 ay olarak sınırlandırılmıştır. Böylece hem mükellefin zamanı alınmamış, işine mani olunmamış olacak, hem de inceleme elemanı süresini verimli kullanacaktır.
g. Yazılan raporlar, rapor değerlendirme kurulunun denetiminden geçecektir.
İnceleme elemanlarının yürürlükteki mevzuata uygun rapor yazması konusu çok önemli bir düzenlemedir. Bundan böyle, bana ne kardeşim, ben yasayı böyle anlıyorum, ben raporumu yazarım , sen git mahkemeye başvur , ne yaparsan yap denmeyecek, %98 i mahkemece iptal edilen raporlarla karşılaşmayacağız demektir.
Yapılan düzenlemeler sonucunda
a. Denetim elemanlarının saygınlığı
b. Devletin saygınlığı
c. Devlete güven artacak
d. Mahkemelerin iş yükü azalacaktır.
Yapılan düzenlemeyi en iyi irdeleyen bir yazı da Maliye Müfettişi Sayın Tayfun Şahin tarafından yazılmıştır. Söz konusu yazı Vergi tasarısının incelemelere etkisi ve rapor değerlendirme komisyonları adı altında Yaklaşım Dergisinin Ağustos 2010 tarihli 212 inci sayısında yayınlanmıştır.
Bu yazının da her meslek mensubu tarafından bulunup okunmasını tavsiye ediyor, bu güzel yazısı için de Tayfun Şahine teşekkür ediyorum.
Yazımızın sonucunda yapılan düzenlemeyi çok olumlu bulduğumu belirtmek isterim.
Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca