Bursa, 19.Temmuz.2010
AİLE ŞİRKETLERİ (2)
Aile şirketleri konulu geçen yazımın yayımlandığı Ekohaber sayısında çok güzel bir röportajla karşılaştım. Kafkas ailesinin üçüncü kuşak yöneticisi Ali Tatveren ile yapılan bir söyleşi idi.
Bu firma açısından aile şirketi kavramının anlaşılması, tatbikatı konusunda ilgililerin bilgilenmesi için bence önemli bir röportajdı. Bu söyleşiden sonra elimdeki literatürü ve ufak tefek yayınları bir daha inceledim.
Herkesin faydalanması için önce bu yayınları yazımda sıralamam gerektiği kanaatine vardım.
Aile şirketleri konusunda benim elimdeki yazı ve yayınlar listesi:
1. Kurumsal yönetim ilkeleri ışığında Aile şirketleri yönetim rehberi (Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği Yayını-Kapital Dergisi Eki)
2. Aile şirketlerinde yönetim ve kurumsallaşma problemleri ( Seminer notu)
3. Remzi Soylu’nun yazıları (2003 tarihli)
4. Aile şirketleri ve yönetim (Kal-Der yazısı)
5. Aile Şirketleri ve müesseseleşme (YMM. Rüknettin Kumkale’nin yazısı)
6. Kuzen sendromu nasıl aşılabilir? (Şirket Doktoru sitesinden)
7. Gelin ve Damat sorun mudur? Şirket doktoru sitesinden)
8. Aile şirketleri için stratejik büyüme ve kurumsallaşma(BİC danışmanlık sitesinden)
9. Aile şirketleri niye uzun olmuyor? Fahri Sarrafoğlu’nun makalesi)
10. Çatışmasız yönetim için anayasa şart ( Family Business Türkiye)
11. Aile patron şirketleri – Kurumsallaşma ve sürdürülebilirlilik (family Business Türkiye)
12. Kurumsal yönetim ve aile şirketleri (Dr. Halik Alacaklıoğlu, Global Kobi Yayınları)
13. Şirket Doktoru ( M.Rauf Ateş-Global Kobi Yayınları)
Yazılarım için faydalandığım eser, yazı , makale ve çalışmaları açıklamak ve
Okurların bu yayınları temin ederek kendilerinin de çalışması daha faydalı olacaktır diye düşünüyorum.
Aile şirketleri nedir, tarifi:
Birbiriyle akrabalık bağı olan kimselerin ticari veya sınai faaliyette bulunarak kar elde etmek amacıyla kurdukları şirket veya örgütlerdir diye tarif edebiliriz.
Aile şirketlerinin kuruluş şekilleri:
a. Aile büyüğünün çoğunluk hisseyi elinde tutarak, yasaların emrettiği sayıyı buluncaya kadar eş, çocuk ve kardeşlere hisse vererek kurduğu şirket
b. İki kardeşin bir arada diğer akraba ve çocuklara da hisse vererek kurdukları şirket
c. Aile bireylerinin çoğunluğu elde bulundurarak işi bilen kimseleri ortak alarak kurdukları şirket
d. Bir şirketin hisselerinin çoğunluğunun bir aile tarafından ele geçirilerek meydana gelen şirket
Şeklinde aile şirketleri kurulabilir diyebiliriz.
Aile şirketlerinin ömürleri:
Bütün dünyada aile şirketlerinin ömürleri genel olarak çok kısa olmaktadır. ABD de birinci kuşakta sona eren aile şirketleri %80, ikinci kuşakta sona erenler %16 ve üçüncü kuşağa devredip devam edebilenler %4 civarında olduğu iddia edilmektedir. Ülkemizde oranlar bu oranlardan pek farklı değildir. Yalnız son zamanlarda gerek yönetim tekniklerinde ve eğitiminde gelişmeler ve gerekse aile şirketlerinin kurumsallaşma çalışmaları, aile şirketleri ile ilgili bu trendi Türkiye’de değiştirecektir kanısındayım.
Aile şirketlerinin büyüme ve başarı sebepleri:
a. Hızlı karar alabilme
b. Uzun vadeli yatırımlar
c. Aile fonlarının kullanılabilmesi
d. Çalışanlara karşı adil davranma
e. Aile bireylerinin devamlı eğitimi
f. Ailede iyi bir lider olması
Gibi sebepler sayabiliriz.
Aile şirketlerinin küçülme ve başarısızlık nedenleri
a. İkinci üçüncü kuşakların yönetimde bulunduğu durumlarda aileler arasında menfaat çatışması
b. Özsermaye ve kredi bulma konusunda yetersiz hale düşme
c. Modern bir yönetim ve yönetici ile çalışmama
d. Şirket anayasasının olmaması
Gibi sebepler sayabiliriz.
Aile şirketlerinde kurumsallaşma şart mı?
Kurumsallaşma, şirket yönetiminin belli kaidelerle yapılması ve profesyonel kadrolarla çalışmadır diyebiliriz. Bir aile şirketinin ilk kuruluş aşamasında belki, kurucu işini iyi bilen , her türlü piyasa şartları ve yeniliği takibeden bir kişi olabilir, ama ikinci üçüncü kuşaklar aynı bilgi ve beceri seviyesinde olmayabilir. Bu sebeple şirketin kurumsallaşması ve modern yönetici kadrolarla çalışması şarttır. Tabii bu yöneticiler , iyi yetişmiş, ayni yöneticilik bilgi ve becerisine sahip aile bireyleri de olabilir. Ancak, bu yöneticilerin , aileler arasında hiçbir ayırım yapmadan , modern yönetim esas ve usullerini tatbik etmesi gereklidir. Kısaca, aile işletmelerinde kurumsallaşma şarttır.
Aile şirketlerinde anayasa şart mı?
Buna verilecek cevap tek kelimeyle evettir.
Yapılacak bu anayasa, önce her ailenin veya her bir aile bireyinin şirketteki konumunu, şirketle ilişkisini, şirketten alacağı ücret, kar payı , nema gibi konuları düzenleyecektir. Böylece, çatışmasız yönetim sağlanacaktır. Çalışanlar ve aile arasında motivasyon sağlanacaktır. Sorumluluk ve yetkiler düzenlenmiş olacaktır. Verimlilik, güven, büyüme gibi kavramlar da düzenlenmiş olacaktır. Aile anayasası olmadığı takdirde, ailenin eşlerinin daha iyi berbere gidip daha fazla bahşiş vermesi bile sorun olabilecektir. Yine böyle birtakım düzenlemeler olmadığı takdirde, ortak aile bireylerinden biri 7 yıldızlı bir otelde kalabilir, diğerleri de aynı masrafı yapmak isteyebilir ve olan şirkete olur.
Aile şirketlerinde gelin, damat ve eltiler sorun olur mu?
Bu soruya da verilecek cevap : Gayet tabii ki dir.
Eğer, gelinlerin, damatların ve eltilerin durumu bile aile anayasasında belirlenmemişse, karşılaşacağımız durum tam bir kaos olacaktır. Bu yazımızı okurken, bir takım aile şirketleri sahiplerinin kederle başlarını salladıklarını görür gibi oluyorum.
Yukarıda vermiş olduğum literatür ve kısaca yazdığım bir takım bilgilerin aile şirketi sahip ve ortaklarını düşünmeye ve tedbir almaya sevkedeceğini umarak bu konuya daha fazla devam etmemeyi tercih ediyorum.
Cevdet Akçakoca
Yeminli Mali Müşavir