Bursa, 17.Mayıs.2011
ANONİM ŞİRKETLERDE YÖNETİM KURULU YAPI VE SÜRESİ (YENİ TTK)
Yeni Türk Ticaret kanununda 359 ve devamı maddelerde düzenlenen Anonim Şirketlerin yönetim kurulu ve yapısında göze çarpan yenilikler getirilmiştir.
Yasanın 359. uncu maddesinin (1) no.lu fıkrası yönetim kurulunun nasıl seçileceğini, üye sayısını ve üyenin tabiiyeti ile oturduğu yeri belirtmektedir. Maddenin bu fıkrası aynen aşağıdaki gibidir.
MADDE 359- (1) Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur.
Temsile yetkili en az bir üyenin yerleşme yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şarttır.
Bu düzenlemenin sonuçlarını incelediğimizde,
a. Anonim şirket yönetim kurulu üye sayısı en az bir kişi olacaktır.
Sayı birden fazla da olabilir. Böylece eskiden en az üç üyeden meydana gelen yönetim kurulu bir tek kişi olarak tayin edilebilir. Bu hükümle bir çok AB ülkesinde olan sisteme geçilmiştir. Küçük anonim şirketler veya ana şirketlerde yönetim kolaylığı sağlanmıştır. Tek kişilik yönetim kurulu düzenlemesi, anonim şirketlerin kurucu sayısını yeniden düzenleyen 338 inci maddeye de uyum göstermiş bulunmaktadır.
Anonim şirketin kurulabilmesi için en az bir veya birkaç pay sahibine ihtiyaç vardır. Tek kişi ile kurulan anonim şirketlerde tek kişilik yönetim kurulunun da olabileceği gayet açıktır. Tek kişilik yönetim kurulu ile esneklik, kolaylık sağlanabilecek ve çabuk karar alınabilecek, hızlı hareket edilebilecektir.
b.Yönetim kurulu üyeleri pay sahibi olmayanlardan da seçilebilecektir.
Böylece az ortaklı şirketlerde fazla sayıda yönetim kurulu üyesi seçilebilmesi sağlanmıştır. Ayrıca, tatbikatçıların gayet iyi bildiği bir takım hilelerin yapılması da önlenmiş olmaktadır. Bilindiği gibi, bir kişiye eskiden bir veya birkaç hisse verilir ve böylece yönetim kurulu üyesi olması sağlanırdı. Şimdi herhangi bir hileye başvurulmadan uzman ve profesyonel kişiler yönetim kuruluna tayin edilebilecektir.
c. Anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ya ana sözleşme ile atanmış olur veya genelkurul tarafından seçilirler.
İlk kuruluşta yönetim kurulu üyelerinin sözleşme ile atanacağı, daha sonra ise yıllık genel kurullarda seçileceği tabiidir.
d. Getirilen bir hükümle şirket yönetim kurulunun en az bir üyesinin Türkiye’de oturuyor olması ve Türk vatandaşı olması şartı getirilmiştir.
Tek kişilik yönetim kurulu olan şirketlerde bu tek kişi Türk vatandaşı olmalı ve Türkiye’de oturmalıdır. Türk vatandaşı olma şartı işlem kolaylığı sağlayacak ve gerektiğinde hukuki ve cezai sorumluluk için başvurulacak kişi araştırılmayacak ve pay sahiplerinin menfaatleri kollanmış olacaktır. Yabancı şirketlerin yönetiminde en az bir Türk vatandaşı bulunacaktır. Bu Türk vatandaşı, yukarıda açıkladığımız gibi her zaman bulunacak ve ulaşılabilecek sorumlu kişi olacağı için muhakkak ki yönetim kurulunun aldığı kararlarda daha da titiz davranacaktır.
Herhalde yönetim kurulu seçimlerinde Türk vatandaşı ve Türkiye’de ikamet eden yönetim kurulu üyesi seçimi bir madde konusu olacaktır diye düşünüyorum. Yapılacak düzenlemelerde yine pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyesi seçim veya tayini de muhakkak ki genel kurulda karar altına alınacak ve bu konularda da tüzük ve yönetmelikler çıkacaktır.
Kanunun atama ve seçimle ilgili 359. uncu maddesinin ikinci fıkrası tüzel kişilerin yönetim kuruluna seçilmesini düzenlemiştir ve tüzel kişilerin de yönetimde görev almasını ve yapılan işlemlerden sorumlu olmasını sağlamıştır. Madde aşağıdaki gibidir.
(2) Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzelkişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunur; ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğu, şirketin internet sitesinde hemen açıklanır. Tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilir.
a. Tüzel kişiler de anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olabileceklerdir.
Böylece tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak sorumlu tutulabilmesinin yolu açılmış, şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara güvence verilmiştir.Dev yapılı şirketler, çok uluslu şirketler artık temsilcilerinin arkasına saklanamayacaklardır. Hukuk, adaletsizlik haline gelmeyecektir. Geçmişte, bilhassa hayali ihracat olaylarında tüzel kişiyi temsil eden bir çok günahsız kişinin halen yargılanmakta olduklarını, ailelerinin dağıldığını hatırlıyoruz. Bu tip olayların önüne geçilmiş olacaktır. Artık tüzelkişilerin temsilcilerinden oluşan zayıf malvarlıklı üyelerin sorumluluğu yerine hukuki gerçekliğe geçilecek ve tüzel kişiler, temsilcilerinden dolayı sorumlu olacaklardır.
b. Tüzel kişi, yönetim kurulu için yerine sadece bir kişiyi tayin edecektir.
c. Tüzel kişi, yönetim kuruluna tayin olunduğunda yerine toplantıya katılacak gerçek kişiyi tayin edecektir.
d. Bu gerçek kişi hemen tüzel kişi adına tescil ve ilan edilecektir. Şirketin internet sitesinde de açıklanacaktır.
e. Yönetim kurulu toplantılarında, tescil ve ilan edilen ve internet sitesinde açıklanan bu kişi tüzel kişiyi temsilen kararlara katılacaktır. Oy kullanacaktır, fakat kullanılan oy tüzel kişinin oyudur. Tabii sorumlu da tüzel kişidir.
Maddenin üçüncü ve dördüncü fıkraları yönetim kurulu üyesi olabilmek için gerekli nitelikleri ve seçilmeyi düzenlemektedir.
(3) Yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olmaları şarttır. Yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenimgörmüş olması zorunludur. Tek üyeli yönetim kurulunda bu zorunluluk aranmaz.
(4) Üyeliği sona erdiren sebepler seçilmeye de engeldir.
a.Yönetim kurulu üyeleri ve tüzel kişi adına yönetim kurulunda görev yapacak kişi tam ehliyetli olacaktır.
b.Yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte biri (1/4) yüksek öğrenim görmüş olmalıdır. Yönetim kurulu üyelerinden istenen tam ehliyet ve yüksek tahsil şartı ile yönetim kurulu üyelerinin nitelik ve nicelik düzeyi artırılmış, profesyonel yönetime geçiş ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum sağlanmıştır.
c.Tek kişilik yönetim kurulunda yüksek tahsilli üye sayısı şartı aranmayacaktır.
Tek kişilik yönetim kurulu üyesi yüksek tahsilli olmayabilecektir. Böylece şirket sahibinin hakları ve yönetim yetkisi de korunmuş olacaktır.
e. Üyeliğin sona ermesi muhtelif sebeplerden olabilir. Hangi sebeple olursa olsunüyeler yeniden seçilebileceklerdir. Getirilen bu hükümle, mahkeme kararları ile kabul edilen ve hukuki öğretide hakim olan görüş de kanunlaştırılmıştır.
Kanunun 360-361 ve 362 inci madde hükümlerini de kısaca hatırlatalım.
a. Esas sözleşmede belirtilmek şartıyla,
b. Belirli bir gurup oluşturan pay sahiplerine
c. Azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilecektir.
d. Esas sözleşmede aday önerme hükmü konulabilir.
e. Genel kurulda bu adaylar seçilmek zorundadır.
f. Halka açık şirketlerde bu şekildeki seçilecek adaylar yönetim kurulu üye sayısının en fazla yarısı kadar olabilir.
g. Yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınan paylar imtiyazlı sayılacaktır.
h. Yönetim kurulu üyelerinin kusurlarından dolayı şirkete verebilecekleri zarar sigorta ettirilebilir ve sigorta bedeli şirket sermayesinin %25 ini aşıyorsa halka açık şirketlerde bu durum gerek SPK ve gerekse borsa bülteninde ilan edilecektir.
Yönetim kurulunun yapı ve süresi konusundaki açıklamalarımızdan da görüleceği üzere yeni Türk Ticaret kanunu önemli değişiklikler getirmiştir. Şirket sahipleri, 2012 Temmuz ayına kadar, yukarıdaki açıklamaları da dikkate alarak, ana sözleşmelerinde gerekli değişiklikleri yapmak ve kurumsal yönetime geçmek üzere bugünden düşünmeye başlamalıdırlar.
Cevdet Akçakoca
Yeminli Mali Müşavir