Bağımsız Denetimde müşteri kabulü için yapılacaklar, özellikle işin mevzuata uygun olarak yerine getirilmesi açısından çok önemlidir. Müşteri kabulü için BD 210 standardı esas alınarak ilk yazımızda belirttiğimiz müşteri kabul tutanağı, müşteri kabul politikası yazısı ve müşteri işletmenin tanınması tablo ve tutanağı yapılır. (Buradaki örnekler tamamen bizim uygulamalarımızdan alınmıştır.)
Sağlıklı bir müşteri kabul incelemesi ve müşteri kabulü yapılabilmesi için detaylı şeklini gazetemizin internet sitesinde göreceğiniz soruların sorulması ve sağlıklı cevapların alınmasından sonra müşteri kabul kararı verilebilir.
Baştan yanlış müşteri kabul politikası ile müşteri kabul ederseniz daha sonraki bütün çalışmalarınız boşa gidecektir.
Şimdi gelelim bu müşteri kabul politikası sorularının bir özetine:
MK1. Potansiyel müşterinin niteliği ve dürüstlüğü sorgulanacaktır.
Müşteri şirketin ortakları, yönetim kurulu üyelerinin listesi, denetim şirketinizin müşterileri ve iş arkadaşları müşteriyi tanıyor mu, bunların dürüstlüğü, mahkumiyeti olup olmadığı, bu müşteriye hizmet sunmayı reddeden denetmen veya firmalar var mı, ve benzeri sorular sorularak cevapları tabloda belirtilir.
MK2. Bir önceki denetmenle/muhasebeci ile irtibata geçilip geçilmediği sorgulanacak ve görüşme sonuçları açıklanacaktır.
MK3. Önceki Mali Tablolar ele alınıp incelenecektir.
Bunun için en az önceki yılın mali tabloları, hatta iki yılın tabloları, vergi beyannameleri ve ilgili matrahlar, önceki iki üç yıla ait yazılar, önceki denetmen ve muhasebeci tarafından hazırlanmış önceki döneme ait belge ve çalışma kağıtları, muhasebe politikaları, kilit önem taşıyan işlemler, prosedürler, açılış bakiyeleri kontrolü gibi hususlar göz önüne alınarak dikkatli bir şekilde incelenecektir.
MK4. Uzmanlık konuları değerlendirilecektir.
Bağımsız denetçi olarak müşterinin faaliyetleri ve operasyonuna ilişkin genel bir fikir edinilip edinilmediği, bu konuda bir kontrol listesi kullanılıp kullanılmadığı, bu potansiyel müşterinin sektöründeki muhasebe sistemine uygun yeterli bilgiye sahip olup olmadığı, ayrıca uzmanlık bilgisi gerektiren alanlar tespit edildi mi, nasıl yapıldığına dair kaynakların belirlenmesi sağlanır.
MK5. Bağımsızlık değerlendirilmesi yapılır.
Müşterilerle ilgili tüm mevcut yasaklar belirtilir ve belgelenir, özellikle müşteri ile şahsi ilişkiler, ücretler, hediyeler, ailevi ilişkilerin ne durumda olduğu, bunların incelenmesi sonucu müşteriyle iş yapılmasını engelleyecek herhangi bir yasak olmadığı belirtilmelidir. Bağımsızlık açısından oluşan tehditleri ve bu tehditlerden korunma önlemlerini belirlerken IESBA Kuralları B bölümü özellikle göz önüne alınır.
MK6. Yapılacak işe ilişkin risk değerlendirmesi yapılır.
Bu sektöre ve potansiyel müşteriye ilişkin risklerin firma açısından kabul edilebilir düzeyle olduğunun tespiti gündeme gelir, bilinen veya şüphelenilen risklerin ve bu risklerin önerilen iş üzerindeki etkileri açıklanır. Mali tabloların muhtemel kullanıcılarının kimler olduğu araştırılır ve belirtilir. Mali tablolarda ekstra özen gösterilmesi gereken hesaplar varsa isimleri ve nedenleri açıklanır. Önceki denetmenle görüşülüp görüşülmediği, potansiyel müşterinin gelecekte en az bir yıl boyunca varlığını sürdürüp sürdüremeyeceği açıklanır ve makul bir ücret ödemeye istekli olup olmadığı ve ödeme kabiliyetinin derecesi açıklanır.
MK.7 Faaliyet alanı açısından kısıtlamalar incelenerek değerlendirilir .
Müşteri yönetimince uygulanan hiçbir faaliyet alanı kısıtlaması olmadığı incelenip belirtilir, müşteri ile yapılacak işin konusu ile ilgili uluslararası mali raporlama standartlarının olup olmadığı açıklanır, çalışma süresinin tamamlanmasına yönelik zaman çizelgelerinin makul olup olmadığı bildirilir.
MK8 . Yeterlik, beceri, kapasite ve kaynaklar incelenir.
Bunun için denetim şirketi personelinin ilgili sektör ve denetim konularında ne kadar bilgi sahibi olduğu açıklanır. Düzenleme ve raporlama hükümlerine ilişkin deneyim, bilgi, becerileri belirtilir ve personel sayısının bu denetim için yeterli olduğu rapora geçirilir. Raporlama süresi içinde denetim raporunun tamamlanacağı özellikle açıklanır.
MK.9 Diğer konular:
Daha detaylı bağımsızlık ve risk faktörleri gibi göz önünde bulundurulması gereken başka müşteri kabul konularının mevcut olup olmadığı ve bunların ele alınış şekilleri de belirtilerek sonuca varılır. Risk seviyesi tespit edilir.
Bu inceleme ve müşteri kabulü çalışma kağıtlarından sonra aşağıdaki gibi bir karara varılır ve müşteri kabul edilir.
Açıklama : MÜŞTERİ FİRMA İLE YAPILAN ÖN GÖRÜŞMELER VE ÖNCEKİ DÖNEMLERE AİT TABLOLARIN İNCELENMESİ NETİCESİNDE RİSK ORANININ DÜŞÜK OLDUĞU KAANATİNE VARILMIŞTIR.
Durum : Kabul
Sorumlu Denetçi : Cevdet AKÇAKOCA”
Bu yazımız konusundaki incelemelerden görüldüğü gibi müşteri kabulü bağımsız denetimin başlaması için çok ama çok önemli bur husustur. Yanlış karar, firmayı ve bağımsız denetçiyi güç duruma sokar.
Cevdet Akçakoca
Bağımsız Denetçi
Yeminli Mali Müşavir
|
Soru |
Yanıt |
Açıklama |
Dosya |
|
MK1.Potansiyel Müşterinin Niteliği ve Dürüstlüğü |
|
|
|
|
Müşteri şirketin ortaklarını ve yönetim kurulu üyelerini listeleyiniz.
|
|
xxxxxxxxx |
|
|
Siz, güvendiğiniz müşterileriniz veya iş arkadaşlarınız müşteriyi tanıyor mu? |
Evet |
|
|
|
Potansiyel müşterinin hissedarları, yönetim kurulu üyeleri veya yönetiminin dürüstlüğüne kuşku düşüren herhangi bir olay veya durum söz konusu oldu mu? Özellikle aşağıdaki durumlardan hiçbirinin söz konusu olmadığından makul ölçüde emin misiniz? (a) Mahkumiyetler ve yasal yaptırımlar (b) Yasa dışı eylem veya dolandırıcılık şüphesi c-d-e-f gibi Internet araması gibi bu risklere ilişkin kanıt toplamak için kullanılan yöntemleri açıklayın. Bu riskin değerlendirilmesinde toplanmış olan ilgili tüm kanıtları belgeleyin.
|
Uygulanabilir Değil |
|
|
|
Diğer denetmenler/muhasebeciler potansiyel müşterilere hizmet sunmayı reddetmişse veya görüş satın alma veya değişiklik yaratabilmek için diğer benzer teşvikler olduğundan şüpheleniliyorsa ilgili riskleri belgelediniz mi ve müşteriyle iş yapmayı neden kabul etmeniz gerektiğini dikkatlice değerlendirdiniz mi?
|
Uygulanabilir Değil |
|
|
|
MK2.Bir önceki Denetmenle/Muhasebeciyle irtibata geçtiniz mi? |
|
|
|
|
Bir önceki denetmenle veya muhasebeciyle irtibata geçerek (yargı çevrenizde uygulanabilir ise) aşağıdakilerle ilgili olarak soruşturma gerçekleştirdiniz mi?
|
Uygulanabilir Değil |
|
|
|
Bir önceki firmadan önceki yılın çalışma belgelerini inceleme izni aldınız mı (izin verilmekteyse)? Aldıysanız, önceki firma tarafından hazırlanan önceki yıla ait planlama belgelerini inceleyip önceki firmanın
|
Hayır |
|
|
|
MK3.Önceki Mali Tablolar |
|
|
|
|
Aşağıdaki belgelerin kopyalarını edinip incelediniz mi? (a) En az önceki iki yılın mali tabloları (b) Önceki iki yılın vergi beyannameleri ve ilgili matrahlar (c) Şirket yönetimince gönderilen önceki iki veya üç yıla ait yazılar
|
Evet |
|
|
|
Erişebileceğiniz varsayımına dayanarak, önceki denetmen veya muhasebeci tarafından hazırlanmış olan önceki dönemlere ait çalışma belgelerini aşağıdaki amaçlarla incelediniz mi? (a-b-c-d gibi sorular ve cevapları olacak) |
Hayır |
|
|
|
Önceki yılın mali tablolarında kullanılan muhasebe politikaları ve yöntemlerini belirlediniz ve bu politika ve yöntemlerin uygun olup olmadığını ve doğru şekilde uygulanıp uygulanmadığını göz önünde bulundurdunuz mu?
|
Evet |
|
|
|
Herhangi bir denetimin gerçekleştirilmiş olması halinde, önceki yıla ait kilit önem taşıyan işlemlere veya bakiyelere ilişkin olarak, açılış hesap bakiyelerine ilişkin gerçeğe aykırı beyan riskini azaltmak üzere başka ilave denetim prosedürleri gerekmekte midir? Gerekirse ilgili prosedürlere yönelik Çalışma Programı referansları ekleyin.
|
Uygulanabilir Değil |
|
|
|
Açılış bakiyelerine ilişkin yeterli teyit alınamaması nedeniyle görüşün reddinin gerekli olup olmayacağını belirlediniz mi?
|
Evet |
|
|
|
MK4.Uzmanlık |
|
|
|
|
Müşterinin faaliyetleri ve operasyonuna ilişkin genel bir fikir edindiniz mi? (Müşteriyle mutabakat belgesi tamamlayın veya bilgi sağlamak için standart bir kontrol listesi kullanın.)
|
Evet |
|
|
|
Ortaklar ve personel, müşteriyle iş yapılması için potansiyel müşterinin Sektöründeki muhasebe uygulamalarına ilişkin olarak yeterli bilgi sahibi mi? Değilse, sektördeki muhasebe uygulamalarına ilişkin gerekli bilgi derhal temin edilebilir mi? Kaynakları belirleyin.
|
Evet |
|
|
|
Uzmanlık bilgisi gerektiren herhangi bir alan tespit edildi mi? Tespit edildiyse, gerekli bilgi derhal temin edilebilir mi? Kaynakları belirleyin.
|
Hayır |
|
|
|
MK5.Bağımsızlık Değerlendirilmesi |
|
|
|
|
Tüm mevcut yasakları belirtin ve belgeleyin Bu çalışmalar, müşteriler, hediyeler, şahsi ilişkiler, ücretler, gibi konuları kapsar. (a) Müşteriden önemli hediyelerin ve ağırlamaların kabulü, (b) Müşteriyle yakın ticari ilişkiler, (c) Müşteriyle ailevi ve şahsi ilişkiler, Şirketin veya herhangi bir personelin müşteriyle iş yapmasını engelleyecek hiçbir yasak olmadığından emin misiniz?
|
Evet |
|
|
|
Bağımsızlık açısından oluşan tehditleri ve bu tehditlerden korunma önlemlerini belirlerken sizlere rehber olması için IEASBA Kurallarının B Bölümüne bakınız.
Halihazırda yeterli koruma önlemi alındığından ve bağımsızlık açısından söz konusu olan tehditlerin ortadan kaldırıldığından veya makul bir düzeye indirgendiğinden emin oldunuz mu?
|
Evet |
|
|
|
MK6.Yapılacak İşe İlişkin Risk Değerlendirmesi |
|
|
|
|
Bu sektöre ve bu potansiyel müşteriye ilişkin risklerin firma açısından kabul edilebilir düzeyde olduğunu tespit ettiniz mi? Bilinen veya şüphelenilen riskleri ve bu risklerin önerilen iş üzerindeki etkilerini açıklayın: a-b-c-d…… (r) Kamu kurumu raporlama şartları |
Uygulanabilir Değil |
|
|
|
Mali tabloların muhtemel kullanıcıları kimdir? • Bankalar • Devletin vergilendirme kurumları • Düzenleyici kurumlar • Yönetim • Alacaklılar • Potansiyel yatırımcılar/alıcılar • Hissedarlar/üyeler • Diğer Başka hissedar anlaşmazlıkları veya müşteriyle yapılan işin sonuçlarından etkilenecek olan başka anlaşmazlıklar mevcut mu? Bu kullanıcıların hazırlanan rapora güveneceği yönündeki tahmin, makul bir risk oluşturuyor mu?
|
|
|
|
|
Mali tablolarda özel alanlar veya ekstra özen gösterilmesi gereken hesaplar söz konusu mu? Eğer söz konusuysa detayları belgeleyin.
|
Hayır |
|
|
|
Önceki denetmen/muhasebeci çok sayıda ayarlama yapılmasını önerdi mi ve/veya ayarlama yapılmamış olan pek çok önemsiz düzeltme tespit etti mi? Öyleyse, muhtemel sebebi ve bunun müşteriyle ilişkilerdeki riske etkisini belgeleyin.
|
Hayır |
|
|
|
Potansiyel müşterinin öngörülebilir gelecekte (en azından bir yıl boyunca) varlığını sürdürme kabiliyetinden şüphe etmek için hiçbir önemli nedenin bulunmadığından emin misiniz?
|
Evet |
|
|
|
Potansiyel müşterinin makul bir ücret ödemek üzere istekli ve bu ücreti ödeyebilecek durumda olduğundan emin misiniz? |
Evet |
|
|
|
MK7.Faaliyet Alanı Açısından Kısıtlamalar |
|
|
|
|
Müşteri yönetimince çalışmanıza uygulanan hiçbir faaliyet alanı kısıtlaması olmadığından emin misiniz? |
Evet |
|
|
|
Müşteriyle yapılacak işin konusunun değerlendirmesinde kullanılabilecek uygun kriterler (örn. Uluslararası Mali Raporlama Standartları) mevcut mudur? |
Evet |
|
|
|
Çalışma süresinin tamamlanmasına yönelik zaman çizelgeleri makul mü? |
Evet |
|
|
|
MK8.Yeterlik, Beceri, Kapasite ve Kaynaklar |
|
|
|
|
Denetim şirketi personelinin ilgili sektörlere veya denetim konularına ilişkin bilgi sahibi olup olmadığı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
Denetim şirketi personelinin ilgili düzenleme ve raporlama hükümlerine ilikin deneyimlerinin veya gerekli bilgi ve becerileri etkin biçimde edinebilme kabiliyetinin olup olmadığı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
Denetim şirketinin gerekli yeterlik, beceri ve kapasiteye sahip yeterli personelinin bulunup bulunmadığı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
İhtiyaç halinde uzmanlardan faydalanma imkanının olup olmadığı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
Denetimin kalitesinin gözden geçirilmesi için gerekli kıstaslara ve liyakat şartlarına sahip kişilerin bulunup bulunmadığı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
Denetim şirketinin raporlama süresi içinde denetimi tamamlayıp tamamlayamayacağı hakkında bilgi veriniz. |
Evet |
|
|
|
MK9.Diğer |
|
|
|
|
Daha detaylı bir bağımsızlık ve risk faktörleri değerlendirmesi gibi göz önünde bulundurulması gereken başka müşteri kabulü konuları mevcut mu? Mevcutsa bu konuları ve bu konuları ele alış şeklinizi belgeleyin.
|
Hayır |
|
|
|
Diğer yorumlar |
Hayır |
|
|
Risk Seviyesi : Düşük
Açıklama : MÜŞTERİ FİRMA İLE YAPILAN ÖN GÖRÜŞMELER VE ÖNCEKİ DÖNEMLERE AİT TABLOLARIN İNCELENMESİ NETİCESİNDE RİSK ORANININ DÜŞÜK OLDUĞU KAANATİNE VARILMIŞTIR.
Durum : Kabul
Sorumlu Denetçi : Cevdet AKÇAKOCA