Bursa; 22.12.2009
ÇEK YASASI (3)
I- ÇEKTE CEZAİ SORUMLULUK ve YASAKLAR
Yeni 5941 sayılı çek yasasının 5’inci maddesine göre;
a) Çekin kanuni ibraz süresi içinde karşılıksız çıkması halinde, çeki ibraz eden hamilin şikayetiyle her bir çek için 1500 GÜNE KADAR ADLİ PARA CEZASI verilir. Bu bedel hapse çevrilmez. (Bugün için bir günlük adli para cezası 20 ila 100 TL. arasındadır.)
b) Bu ceza çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olmaz.
c) Mahkeme ayrıca çek düzenleme ve çek hesabı açtırma yasağı kararı verir.
d) Daha önce böyle bir yasak varsa devam eder.
e) Bu davalar çekin tahsil için bankaya verildiği yer veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer yahut hesap sahibi veya şikayetçinin bulunduğu yer mahkemesinde görülür.
f) Çek hesabı sahibi çek bedelini bankada bulundurmakla yükümlü ve sorumludur.
g) Çek hesabı sahibi tüzel kişi (şirket) ise sorumlular yönetim organı üyeleri olan gerçek kişilerdir, şahıslardır.
h) Çek düzenlemek için gerçek kişiler vekalet veremez, temsilci veya vekil olarak çek düzenlenirse sorumlu çek hesabı sahibidir.
i) Karşılıksız çek düzenleyen, çekin bedelini bulundurmayan gerçek ve tüzel kişiler için mahkeme, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verir.
j) Çek düzenleme veya çek hesabı açma yasağında adres değişikliği bildirilmemişse, tebligat kanunu 35. maddeye göre tebligat yapılır, adres yanlış bile olsa tebligat yapılmış sayılır.
k) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilenler elindeki çek yapraklarını bankaya iade etmekle yükümlüdür.
l) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı olan kişi, on gün içinde henüz tahsil edilmemiş çeklerinin detaylı listesini bankaya vermek zorundadır.
m) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı ile ilgili bilgiler Merkez Bankasına bildirilecektir.
n) Karşılıksız çekle ilgili olarak
- Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına,
- Veya mahkeme beraat, ceza verilmesine lüzum yoktur, dava düşmesi veya davanın reddine karar verebilir.
- Bu durumda çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı da kaldırılır ve bu karar Merkez Bankasına bildirilir ve ilan edilir.
II- Etkin pişmanlık ve yasak kararının kaldırılması
1) Karşılıksız çek bedelinin 3095 sayılı kanuna göre işleyecek temerrüt faizi ile birlikte ödenmesi halinde
a) Soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir.
b) Kovuşturma aşamasında mahkeme davanın düşmesine karar verir.
c) Mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra ise mahkeme bu hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verir.
2) Şikayetten vazgeçilirse kovuşturmaya yer olmadığı, davanın düşmesi veya hükmün yok sayılması kararı verilir.
3) Kişi mahkum olmuş, cezası infaz edilmiş, hapis yatmışsa serbest kaldıktan sonra üç yıl veya on yıl geçtikten sonra yasakların kaldırılması için müracaat edebilir.
Diğer Cezalar
1) Bir başka tacirin çek defterini kullanarak çek düzenleyen kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile çezalandırılır.
2) Tüccara verilmesi gereken çek defterini tüccar olmayana veren banka görevlisi 50-150 gün arası hapisle cezalandırılır.
3) Bankaya gerçek dışı beyanda bulunan kişi 3 aydan iki yıla kadar hapisle cezalandırılır. Banka görevlileri yasaya aykırı olarak çek defteri verirse 50-150 gün arası adli para cezası ile cezalandırılır.
4) Karşılığı bulunan çek için işlem yapmayan banka görevlisi, şikayet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
5) Karşılığı olduğu halde çeki ödemeyen veya bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarı ödemeyen banka görevlisi, şikayet edilirse bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
6) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezası alır.
7) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı olan kişiye çek hesabı açan banka görevlisi 3 aydan bir yıla kadar hapisle cezalandırılır.
8) Kanunen yetkili olanlar dışında çek defteri basan ve bastıranlar 2-5 yıl arası ve 1500 güne kadar adli para cezası alır.
9)Hamiline çek defteri kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, her bir çek için bir yıla kadar hapis cezası alır.
10) Çekin karşılıksız olması halinde hamilin talebine rağmen banka kayıtlarındaki adresleri vermeyen bankaya 500 ila 5000 lira arasında para cezası verilir.
Yeni çek yasası ekonomik suça ekonomik ceza esasına göre hazırlanmıştır. Ancak, çekle ilgili suçlarda hesap sahibi, düzenleyen, basan, bastıran ve banka görevlilerini çeşitli konularda ağır maddi cezalarla karşı karşıya bırakmıştır. Bu ağır ekonomik cezaların karşılıksız çek düzenlenmesini önleyeceğini zannediyorum.
Akçakoca Yeminli Mali Müşavirlik