18 Mart 2020 günü sabahtan itibaren Sayın Cumhurbaşkanının Covid 19 salgını ile ilgili olarak yapacağı konuşma ve açıklayacağı ekonomik önlem paketine odaklandık değerli okurlar. Bu konuşma ve paketle ilgili düşüncelerimi sizinle paylaşmak istiyorum.
Konuşma başlangıcının güzel olan tarafı Çanakkale zaferi ve şehitlere rahmet dilekleri ile başlaması, dünyadaki ve ülkemizdeki tabii felaketler ve salgın hastalıkların sebep olduğu kayıpları hatırlatması idi.
Yani Avrupa nüfusunun 1/3 ünün hastalıkla kaybı, İstanbul nüfusunun yarısının kaybı, yakın zamanda SARS VE MERS, domuz gribi, ebola, zika virüsü salgınlarını konuşması içinde hatırlatmıştır. Neyse ki sayın Cumhurbaşkanın belirttiği gibi Koruyucu sağlık ve tedavi hizmetleri ile ilaç sektöründe yaşanan gelişmeler, virüs salgınlarının eskisi kadar büyük can kayıplarına yol açmasının önüne geçmektedir.
Ancak, Çin’den başlayarak dünyanın birçok ülkesine yayılan asrımızın salgını diyebileceğimiz bu salgın hakikaten ciddi önlemler gerektirmektedir. Ülkemiz bugüne kadar salgınla başarılı bir şekilde mücadele etmiştir. Salgının sebep olduğu ekonomik kayıplara karşı da önlem alınması şart olmuştur. İşte, Sayın Cumhurbaşkanımızın açıkladığı ekonomik tedbirler:
Ekonomik tedbirleri açıklamadan önce yine COVİD 19 ile ilgili sağlık tedbirlerini bir daha hatırlatalım.
- Bir müddet herkes sosyal hayatını terk edecek, evinde ailesiyle birlikte olacak, mecbur olmadıkça kalabalıklarla birlikte olmayacaktır.
- Eller sık sık yıkanacak, hijyene dikkat edilecektir.
- Cami, alışveriş merkezi, kafe, kahve, sosyal ve dernek toplantıları, okullar hükümetin belirttiği tarihe kadar yaklaşılmayan yerler olacaktır. Yaşı genç olmayanlar yani İHTİYARLAR özellikle dikkatli olacaktır. Herkes karantina tedbirlerine uyacaktır.
- Hastalık belirtileri halinde derhal sağlık kuruluşlarına başvurulacaktır.
Bugün bize düşen görev de, gereken her türlü tedbiri alarak, takdiri Allah’a bırakmaktır.
14 tedbirin tamamını saymıyorum, gelelim ekonomik önlemlere.
Merkez bankasının önlemleri ve firmaları finansman açısından rahatlatacak önlemler:
- Likidite sıkıntısını önleyecek önlemler
- İhracatçıya yarayan önlemler:
- İstihdamı artırıcı önlemler
- Ekonominin yavaşlamasını önleyecek önlemler olarak sayabiliriz.
Nisan, Mayıs ve Haziran ayı vadeli açık reeskont kredi anapara ve faiz ödemeleri Ekim, Kasım ve Aralık aylarına ertelenerek, azami vade 1 yıl uzatıldı.
Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında vadesi dolan reeskont kredilerinin taahhüt kapama süresi de yine 1 yıl uzatıldı.
Finansal kurum ve kuruluşlarda kredi limiti olan firmaların, likidite ve nakit ihtiyacına yönelik taleplerinin hızlıca karşılanması, ayrıca kredi limitlerinin kullandırılmasında kısıtlamaya gidilmemesi önemlidir.
Finans kuruluşlarından, bu ortamda istihdamın muhafazası ve ekonomik büyümenin sürdürülmesi için kredi şartlarının esnetilmesine yönelik adımlar bekliyoruz.
Tüm finans kuruluşlarının; kredi geri çağırma, mevcut kredi limitini kullandırmama, fiyat artırma, teminat şartlarını zorlaştırma uygulamalarından özenle kaçınması istenmektedir.
Bunun yanında, kurumsal firmaların, KOBİ’lerin, bireysel kesimin, geçici iş ve ciro kaybı veya benzeri nedenlerle gelir kaybı yaşayanların, kredi borçlarıyla ilgili taksit, öteleme, yapılandırma, düzenleme taleplerine süratle ve olumlu cevap verilmelidir.
EKONOMİK İSTİKRAR KALKANI İSMİ DE VERİLEN BU PROGRAMA GÖRE:
Bazı sektörlerde Muhtasar, KDV tevkifatı, SGK prim ödemeleri ertelendi
- Perakende, AVM, Demir-Çelik, Otomotiv, Lojistik-Ulaşım, Sinema-Tiyatro, Konaklama, Yiyecek-İçecek, Tekstil-Konfeksiyon ve Etkinlik - Organizayon sektörleri için Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ödemeleri 6’şar ay erteleniyor.
Konaklama vergisi uygulaması ertelendi.
- Konaklama vergisi Kasım ayına kadar uygulanmıyor.
Otel kiralamalarına ait irtifak hakkı ve hasılat payı ödemeleri ertelendi.
- Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemeleri Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle ertelenmiştir.
İç havayolu taşımacılığında KDV oranı indirildi.
- İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranı yüzde 18’den yüzde 1’e indirilmiştir.
Bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri ertelendi.
- KOVİD-19 salgınıyla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri asgari 3 ay ötelenecek ve gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlanacaktır.
İhracatçıya stok finansmanı desteği geldi.
- İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verilecektir.
Esnaf ve sanatkarların Halkbank’a borçları ertelendi.
- Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçlarının, Nisan, Mayıs ve Haziran anapara ve faiz ödemeleri 3 ay süreyle ve faizsiz olarak ertelenecektir.
Kredi Garanti Fonu Limiti artırıldı.
- Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartılacak, kredilerde öncelik gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecektir.
Sosyal amaçlı kredi paketleri hazırlandı.
- Vatandaşlarımız için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınması teşvik edilecektir.
Bazı konut kredilerinde peşinat azaltılıyor.
- (500.bin) liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktarı yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılacak, asgari peşinatı yüzde 10’a düşürülecektir.
Temerrüde düşen firmalara bazı kolaylıklar sağlanacaktır.
- Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesi sağlanacaktır.
Asgari ücret desteğine devam.
- Asgari ücret desteği devam ettirilecektir.
Esnek ve uzaktan çalışma modelleri etkinleştirilecek
- Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesi sağlanacaktır.
Kısa çalışma ödeneği düzenlenip kolaylaştırılacak
- DEVLET, Kısa Çalışma Ödeneğini devreye alacak, bundan faydalanmak için gereken süreçleri kolaylaştırılacak ve hızlandırılacaktır. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verirken, işverenlerin de maliyeti azalmış olacaktır.
En düşük emekli maaşı artırılıyor.
- En düşük emekli maaşı 1.500 liraya yükseltiliyor.
Emekli maaşları ve ikramiyeleri ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.
- Emeklilerin bayram ikramiyesi Nisan ayı başında ödenecektir. Yine emeklilerimizin maaş promosyon ödemelerinin de, şubelere gitmelerine gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılması sağlanacaktır.
İhtiyaç sahibi ailelere nakdi yardımlar yapılacak.
17- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığımızın belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılmıştır.
Telafi çalışma süresi artırılıyor.
18- İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresi 4 aya çıkartılmaktadır.
80 yaş üstüne evde sağlık hizmeti ve yeni bir program uygulanacak.
19- Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılarımız için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programı devreye alınmaktadır.
Ekonomik istikrar programı kısaca burada anlattığımız şekildedir.
Görüldüğü üzere üretim ve istihdamın sekteye uğramaması ve istihdam kaybının önlenmesi göz önünde tutulmuştur. Bunun için alınan tedbirlerle birlikte telafi çalışması 4 aya çıkarılmış, esnek çalışma uygulamaları konusunda düzenlemeler yapılmış, bazı sektörlerde muhtasar ve KDV tevkifatı ve SGK primlerinde erteleme yapılmıştır.
PAKETTEKİ BAZI EKSİKLERİ DE BELİRTMEK İSTERİM:
Paket konusunda sadece Sayın Cumhurbaşkanı tarafından açıklandığı şekliyle göz önüne alınarak yukarıdaki yazımız hazırlanmıştır. Aslında paketle ilgili yasal düzenlemeler, tebliğler de çıktığında kesin sonuçlar ortaya çıkmış olacaktır. Şu andaki düşüncelerimiz bu yüzden yeterli olmayabilir, önce bunu hatırlatayım. Bu konuşmaya göre paketteki eksik bulduğumuz hususlar şunlardır.
- Hizmet sektörü, eğitim sektörü, serbest meslek ve fason işçiliklerle ilgili herhangi bir tedbir açıklanmamıştır. Yasa düzenlemeleri ve tebliğlerde kesinlikle bu konunun da gündeme gelmesi ve bu sektörlerin de destek paketine eklenmesi gerekir.
- İhracatçılara yapılacak KDV iadelerinde peşin KDV nin dışında kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılmalıdır.
- Vergi incelemeleri ertelenebilir.
- Vergi incelemeleri sadece KDV iadesi ve benzeri özel konularla sınırlandırılabilir.
- Vergi affı diye bilinen vergi yapılandırılmaları en kısa zamanda gündeme gelebilir.
- Bankaların, devlet dairelerinin kesinlikle pakette açıklanan düzenlemelere uymaları, banka müdürleri veya devlet memurlarının paketi bilerek bilmeyerek sabote etmeleri önlenmelidir ki biran önce normal koşullara dönebilelim. Daha önceki paketlerde özellikle bankaların, banka müdür ve memurlarının direnmeleri ile karşılaşmıştık. Tekrar aynı direnmeler gündeme gelmemeli, tebliğlerde bu konuda düzenlemeler yapılmalıdır.
- Bürokrasi, paketle ilgili açıklayıcı karar, tebliğ ve benzeri düzenlemeleri gecikmeden hayata geçirmelidir. Hani bir söz vardır, geç gelen adalet adaletsizliktir. Bu sözü buraya uygularsak, ekonomik istikrar kalkanı paketindeki geciken düzenlemeler, alınan veya alınacak bütün tedbirleri yok edecektir.
Paketin ülkemize, halkımıza, ticaret ve sanayi alemine faydalı olması için eksiklerin bir an önce tamamlanması ve paketin çıkacak tebliğlere göre en kısa zamanda uygulanması çok önemlidir.