- Ülkemiz yavaş yavaş bir enerji krizine doğru gidiyor. İlgililer, ilgisizler, yetkililer, yetkisizler, benim gibi bilinçli veya bilinçsizler ne kadar farkında..
- İşim gereği enerji şirketlerine de danışmanlık yaparken öğrendiklerim var.
- 1976-1978 yıllarında, bir elektrik malzemeleri satış ve taahhüt şirketinde çalışmıştım. Bursa ve İnegöl ovalarında fabrika elektrik tesisatı işleri yaparken köpeklerden kaçmak için elektrik direklerine tarzan gibi tırmandığımı çok iyi hatırlıyorum.
- Tabii bu esnada elektrik enerjisi konusunda çok yeni bilgiler edinmiştim.
- 1963-1968 yıllarında Etibank Şebeke Tesis Müdürlüğü’nde de çalışmıştım. Bunları niye anlattım?
Benim gibi “maliye muhasebe işi yapmakta olan biri enerji konusunda nasıl konuşur?” denmesin diye!...
Ülkemizin kurulu elektrik gücü 35 gigawat olmasına rağmen gerek bir kısım tesislerin eskiliği ve gerekse diğer zorluklardan dolayı 23 megawat seviyesine ulaştığında arızaların baş gösterdiğini öğrendim. Böylece 2005 yılında 170 milyar kilowat saat enerji üretilebildiğini tespit ettim.
Üretilen enerjinin aşağı yukarı
74 milyar kws yani %44’ ü doğalgaz
42 milyar kws “ %25’ i hidrolik santrallerden
34 milyar kws “ %20’si kömürden
20 milyar kws “ %11’i diğer kaynaklardan üretilmektedir.
Üretim rakamlarına baktığımızda üretimin en büyük kısmının doğalgazdan olduğunu görüyoruz. Doğalgazla üretimin bir kısmı yap-işlet veya yap-işlet-devret şeklinde, kalan ise üretim ve ticaret şirketleri tarafından üretilmektedir. İşte problem burada başlamaktadır.
Doğalgaz fiyatları çok artmış, elektrik fiyatları ise 3 (üç) yıldır artmamaktadır. Buna rağmen Türk sanayicisi yıllardır elektriği 9-10 sentlerden kullanmaktadır (Ki, dünya ölçülerinde pahalı kullanımdır). “Olmayan enerji ise en pahalı enerjidir” sözünü de unutmamalıyız.
Peki doğalgazdan enerji üretenlerin maliyeti nedir?
Biliyor muyuz? Doğalgazdan enerji üreten şirketler de maliyet artışından dolayı zarar eder hale gelmiş ve tesislerini kapatma durumuna gelmişlerdir. 1 kw. elektrik üzerindeki vergi ve maliyet yüklerini yazalım.
Satış Fiyatı (KDV. Dahil) 141,36 YTL
İletişim bedeli 4,04
Üretim sistem
Kullanım bedeli 1,79
TRT payı % 2 2,40
Kayıp kaçak payı %1 1,19
Dağıtım bedeli 14,82
KDV %18 21,56
Net Elektrik Satış Fiyatı 95,56 YTL
Gelelim maliyete..
Maliyette ise aşağıdaki unsurlar bulunur:
Doğalgaz, Amortisman, Finansman, Genel idare giderleri, Genel imal giderleri
Neticede kw.saat başına 10.-YTL civarında bir ZARARLA karşılaşılır. Böyle bir tablo karşısında doğalgaz enerji üretim ve satış şirketlerinin artık üretim yapmasına imkan kalmadığı görülmektedir.
Peki, doğalgaz elektrik üretim firmaları üretimi durdurursa ne olur? TÜRKİYE GÜNDE 12 SAAT ELEKTRİK KESİNTİSİ İLE KARŞI KARŞIYA KALIR.
Öyle ise ne yapmak gerekiyor?
1- Kısa vadede enerji şirketleri için doğalgazdaki 21 YTL ÖTV’yi ve %21 oranındaki diğer vergileri kaldırmak gerekir. Aksi takdirde elektrik üretimi ve sanayi duracaktır.
2- Uzun vadede, bilhassa atom santrali, kömür, rüzgar ve diğer santrallerin en kısa zamanda üretime geçmesi gerekmektedir.
Ancak, tekrar ediyorum. Eğer doğalgazlı enerji üretim şirketlerinin çalışması bilerek veya bilmeyerek önlenirse kendi ayağımıza kurşun sıkmış olacağız.
Not: Bu yazının yazıldığı günün ertesi doğalgaz krizi kapımıza geldi. Herkes şunu bilmeli ki, sanayileşen Türkiye en az bugünkünün iki misli, yani 60 milyar m3 doğalgaz kullanmak ihtiyacındadır. Bunu temin etmek ve doğalgaz depolaması yapmak zorundadır. Doğalgazı pahalı almak, ucuz almak veya kafa karıştıran diğer dedikoduları lütfen düşünmeyiniz.
CEVDET AKÇAKOCA
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR