Bursa, 21.Ağustos.2008
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ KONUSU VE MATRAHI
Ülkemizde, 12.6.2002 tarih ve 24783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4760 sayılı yasa ile ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ KANUNU yürürlüğe girmiştir.
Bu yasa, yayımlandığından beri bana çok yabancı gelen bir yasa olagelmiştir. Ülkemizdeki kanun tekniğine, vergileme tekniğine aykırı gelen, az sayıda mükellefe hitap eden bir yasa gibi gelmiştir bana. Bu yüzden bu yasaya hep soğuk baktım. Doğru dürüst incelemedim bile.
Geçen günlerden birinde akşamüzeri cep telefonum çaldı. Arkadaşlarımdan biri Özel Tüketim Vergisi matrahının ne olduğunu, Katma değer vergisinin matraha dahil olup olmadığını sordu. Kendisine ancak iyi bir incelemeden sonra ve en az bir günlük bir süreden sonra cevap vereceğimi söyledim ve artık iş başa düştü. Şu yasayı ve matrah şeklini bir inceleyelim dedim.
Yazımı okuduktan sonra neden hemen cevap vermediğimi anlayacaksınız ve bana hak vereceksiniz zannediyorum.
Önce Özel Tüketim vergisinin gerekçesine bakalım.
Tüketim vergileri, tüm mal ve hizmetler üzerinden alınan katma değer vergisi ve benzeri genel tüketim vergileri ve sadece belirli bazı malları konu edinen özel tüketim vergileri olarak ikili bir yapı göstermektedirler.
Dünya uygulamalarına bakıldığında, genel tüketim vergileri yanı sıra sözü edilen özel tüketim vergilerinin, bir yandan gelir toplama diğer yandan ise tüketicilerin harcama kalıplarını etkileme açısından giderek önem kazandığı ve bu türden vergilerin toplam vergi hasılatları içerisinde önemli bir yer tutmaya başladığı
görülmektedir. İyi tasarlanmış özel tüketim vergileri ile fiskal amaçların sağlanması yanı sıra enerji tasarrufundan taşımacılığa ve çevreye kadar çok geniş bir alanda tüketici tercihleri etkilenebilmektedir.
Ülkemizde, 1985 yılında genel tüketim vergileri alanında yapılan
reformla, 8 adet dolaylı vergi yürürlükten kaldırılmış ve katma değer
vergisi uygulamaya konulmuştur
Özel tüketim vergisi uygulaması ile belirli ve az sayıda mal grubu kapsama alınarak bir yandan söz konusu malların vergilendirilmesine ilişkin oldukça karmaşık hale gelen mevcut yapının basitleştirilmesi sağlanmakta diğer yandan ise basitleşen sistem yardımıyla yükümlülerin vergiye gönüllü uyumlarına katkı
sağlanması hedeflenmektedir. Dolaylı vergiler alanında ciddi bir basitleştirme öngören bu Tasarıyla 16 adet vergi, harç, fon ve pay yürürlükten kaldırılmıştır.
Öte yandan, dolaylı vergiler alanında Avrupa Birliği müktesabına uyum sağlanması bu yasanın bir diğer önemli hedefidir.
Bu yasa ile gümrük birliğinden kaynaklanan yerli ve ithal mallar arasında ayrımcılık yapmama ilkesi ile Türkiye Ulusal Programında orta vadeli taahhütlerimiz arasında yer alan Avrupa Birliği Özel Tüketim Vergisi Sisteminin temel kural ve ilkeleri, verginin kapsamında olması gereken mallar, vergileme ölçüleri ve vergilerin yapısını belirleyen Avrupa Birliği Direktifleri dikkate alınmıştır.
Özel tüketim vergisinin yürürlüğe girmesiyle, katma değer vergisinin yanı sıra ithalat, imalat veya ilk iktisap aşamasında tek bir dolaylı vergi uygulanmasına geçilmiştir. AB katma değer vergisi mevzuatına uyumlaştırma çalışmaları dikkate alınarak, katma değer vergisinde genel orandan daha yüksek oranda vergilenen mallar kapsama alınmıştır.
Özel tüketim vergisi kapsamına alınan mal sayısı sınırlı tutulmuştur. Bu mallar için yürürlükten kaldırılan vergi, harç, fon ve payların oluşturduğu yükün muhafazası amaçlanmış, ilave bir vergi yükü doğurmayacak oranlar tespit edilmesine özen gösterilmiştir.
Yasanın gerekçesi kısaca böyledir. Neticede daha önce tatbik edilen 16 verginin yerine gelen bir vergi olan Özel Tüketim Vergisinin hakikaten özel olarak incelenmesi ve çok dikkatle tatbik edilmesi gerekmektedir.
Verginin konusu
Yasanın birinci maddesinde
Madde 1 - 1. Bu Kanuna ekli;
a) (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dahil imal edenler tarafından teslimi,
b) (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı,
c) (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabiolmayanlar ile (III) ve (IV) sayılı listelerdeki malların ithalatı veya imal ya da inşa edenler tarafından teslimi,
d) (I), (III) ve (IV) sayılı listelerdeki mallar ile (II) sayılılistedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanların özel tüketim vergisi uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı,
Bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tabidir.
2. Kanuna ekli listelerde yer alan mallar Türk Gümrük Tarife Cetvelinde tanımlanan eşyalardır. Bu malların tarife numaralarında veya tanımlarında bu Kanuna ekli listeler dışında yapılacak değişiklikler Özel Tüketim Vergisi Kanununun uygulanmasında hüküm ifade etmez. Bu Kanuna ekli listelerdeki malların tarife numaralarında veya tanımlarındaki değişikliğin mahiyetini, Türk Gümrük Tarife Cetvelinde yapılan değişikliklere bağlı olarak açıklamaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Şeklinde yasa eki listelere atıflar, yönlendirmeler yapılarak tarif edilmiştir. >Tabii bu listelerin akılda kalması hiç de kolay değildir. Gerek mükellef ve gerekse muhasebeci ve müşavirler bu sebeple Özel Tüketim Vergisi konusu sorulara hemen cevap verebilecek durumda değildirler.
Her soruya bir duraksama ve yapılacak bir inceleme sonucu cevap verilebilir.
Yine vergi ile ilgili olarak her hangi bir şekilde matrahın ne olduğunu sorarsanız, size hemen cevap verilemeyecektir.
Yasanın 11. maddesi vergileme ölçülerini ve matrahı açıklamaktadır. Söz konusu maddeyi aşağıda aynen veriyorum.
Vergileme ölçüleri ve matrah
Madde 11 - 1. (I) sayılı listedeki mallar için belirlenen maktu vergi tutarları kilogram, litre, metreküp, standart metreküp, kilokalori veya bunların alt ve üst birimleri ile gerektiğinde büyüklükleri de dikkate alınarak kap, ambalaj veya adet olarak uygulanabilir.
2. (III) sayılı listedeki mallar için asgari maktu vergi tutarları;
a) (A) cetvelindeki mallardan, 2203.00 G.T.İ.P. numaralı mallar için bir litredeki her bir alkol derecesi, 22.04, 22.05 (2205.10.90.00.12 hariç) ve 2206.00 G.T.İ.P. numaralı mallar için her bir litre, diğer mallar için içerdiği alkolün her bir litresi
itibarıyla,
b) (B) cetvelindeki mallar için perakende satışa sunulan sigaraların birim ambalajı içinde yer alan her bir sigara, diğer tütün mamullerinin birim ambalajı içindeki mamulün her bir gramı itibarıyla, uygulanır.
3. (II), (III) [(B) cetvelindekiler hariç] ve (IV) sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı; bunların teslimi, ilk iktisabı ve ithalinde, hesaplanacak özel tüketim vergisi hariç, katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül eder.
4. (III) sayılı listenin (B) cetvelindeki mallar için verginin matrahı; bunların nihai tüketicilere perakende satış fiyatıdır.
5. (III) sayılı listedeki mallar için asgari maktu vergi tutarlarına göre hesaplanacak vergi tutarından az olmamak üzere yalnızca nispi vergi uygulanır.
Bakanlar Kurulu bu maddede yer alan vergileme ölçülerini değiştirmeye yetkilidir.
Görüldüğü gibi Özel Tüketim Vergisi matrahı maktu, yani belirli bir tutar, litre, tane, gram, kdv hariç tutar, perakende satış fiyatı veya nisbi vergi olabilmektedir.
Bu sebeple, bir muhasebeci veya mali müşavir özel tüketim vergisi konusunda sorduğunuz bir soruya hemen cevap veremezse, siz siz olun ve sakın ki (bu ne biçim müşavir, bunu bile bilmiyor demeyin ha)
Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca