Bugün, işletmelerde, yönetimde, ticarette velhasıl hemen hemen her yerde uygulayabileceğimiz bir analiz ve karar alma yönteminden bahsetmek istiyorum.
Öncelikle pareto analizi konusunda bir uzman olmadığımı bildirmek isterim. Bu analiz işletmecilikte, kalite kontrolde, satışta ve burada sayamayacağım kadar çok konuda kullanılabilecek bir çalışmadır.
Bu yazımda özellikle Süleyman Demirel Üniversitesi-Endüstri mühendisliğinden İpek Şahin’in çalışmasından faydalandım. Kendisi ile görüşemediğim için bazı örnekleri aynen kullandığım için iznini ve affını dilerim. Bilgi paylaşıldıkça büyür prensibi gereği onun bilgisinden ve yazısından faydalandım.
Evet, paylaşmak istediğim bilgi ve analizin ismi: Pareto analizi.
Pareto analizi İtalyan Ekonomist Vilfredo Pareto tarafından bulunmuştur. Yönetim bilimci Joseph M. Juran da pareto analizi konusunda bilinen bir isimdir. Pareto analizi, bir sorunun önemli sebeplerini, nispeten daha önemsiz sebeplerden ayırmak için kullandığımız bir çubuk diyagramıdır. Pareto Analizi, önemli ölçüde genel etki yaratan sınırlı sayıda görevin seçiminde kullanılan karar vermede istatistiksel bir tekniktir. Pareto analizi ilkesi 80/20 kuralı olarak da bilinir ve anılır.
Herhangi bir konuda yaptığınız incelemede, problemlerin % 20’sini kontrol ederek sonucun % 80 ini bulabilirsiniz, yani problemlerin %80 ’ini bulabilir ve çözüm kararını daha kolayca verebilirsiniz. Örneğin kalite iyileştirmesini ele alalım, problemlerin büyük çoğunluğu (% 80) birkaç temel nedenden (% 20) kaynaklanır sonucuna ulaşabiliriz. Örnek olarak, Paretonun gözlemine göre, İtalya’nın bütün “gelirinin %80’ine, İtalyan nüfusunun sadece %20’si” sahip bulunmaktadır. Pareto analizinde sözü geçen 80/20 oranı yaklaşık oranlarda da olabilir. Elimizdeki verilere göre 90/10 veya 70/30 gibi olabilir. Pareto analizi veya 80/20 kuralını hemen hemen her şeye uygulayabiliriz.
• Müşteri şikayetlerinin %80’i ürün ve hizmetlerinizin
%20’sinden kaynaklanmaktadır.
• Programdaki gecikmelerin %80’i, gecikmelerin olası
nedenlerinin %20’sinden kaynaklanmaktadır.
• Ürünlerinizin ve hizmetlerinizin %20’si kârınızın%80’ini oluşturur.
• Satış gücünüzün %20’si şirket gelirinizin %80’ini üretir.
• Sistem hatalarının % 20’si sorunlarının % 80’ine
neden olmaktadır.
• Pareto İlkesinin kalite kontrolünde birçok uygulaması vardır.
Toplam kalite kontrol ve Altı Sigma’da da kullanılan
araçlar arasındadır.
FAYDALARI NELER?
• Problem üzerinde en çok etkisi olan faktörleri gösterir.
• Problemleri listelemek ve karşılaştırma yapabilmek adına
önemli bir araçtır.
• Yine problemlerin ve faktörlerin önemine göre tablo
oluşturma fırsatı sunar.
• Oluşturulan listedeki toplam hata sayılarını da hesaplar.
Ayrıca, çalışma içindeki her bir problemin ayrı ayrı yüzdelerini de
hesaplamaktadır.
• Yapılacak olan bir takım çalışmasında ise izlenecek ortak
yolu belirlemede yardımcı olur.
NASIL HAZIRLANIR?
• Yöntemi kullanmaya başlamak için üzerinde çalışılacak
bilgileri içeren bir liste yapılır.
• Bu liste üzerinde önemli olan değişken tespit edilir.
• Bu önemli kritere göre büyükten küçüğe liste sıralanır.
• Önemli kriter olan değişkenin kümülatif toplamı alınır ve
orantısal olarak da belirtilir.
• Pareto prensibi yalnızca bir sonuç göstermek için değil, çıkan
sonuçlara göre kararlar alınmasına yardımcı olmak için
kullanılmalıdır.
• Pareto analizinde ele alınan örneklerden birinde, ornek olarak bir restoran ele alınmış ve örnekten çıkarılan sonuca göre restoran sahibinin elindeki personel, zaman ve parasal kaynağa bağlı olarak en azından ilk 4 şikayet konusunda iyileştirici tedbirler alması beklenmelidir. Bu konularda alınan tedbirlerden sonra hala imkan varsa ikinci grup şikayetler konusunda da bazı tedbirler uygulamaya koyabilir. Ancak bir sınır belirleyip artık iyileştirme çalışmasını o noktada bırakmalıdır. Örnekte az şikayet alan konularla da ilgilenilmesi restoran işletmesini başka faaliyetlerinde zafiyete uğratma riski taşıyabileceği gibi elde edilecek marjinal fayda bakımından da etkin bir karar olmayacaktır.
Pareto Grafiği Örneği
• Bir tükenmez kalem üreten fabrikada, tükenmez kalemlerin bozuk olduğu yönünde şikayetler alınmıştır. Bizden de bu sorunu ortadan kaldırmamız isteniyor. Daha önceden üretilmiş olan 200 hatalı tükenmez kalemini incelemeye alalım.
Yukarıda oluşturduğumuz pareto grafiğini incelediğimizde, bizim için en önemli hatanın ölçüde tutarsızlık hatası olduğunu görürüz. O halde enerjimizi bu hatayı gidermekte yoğunlaştırmamız gerekir. Ayrıca ölçüde tutarsızlık hatasını giderdiğimizde, diğer hatalardan da giderilmiş olanlar da olabilir. Böylece ıskarta oranımızda beklediğimizden de daha fazla düşüş gerçekleştirebiliriz. Kullanılabileceğimiz bir yöntem olan Pareto analizi yazımızın faydalı olacağını ümit etmekteyim.