Bursa; 27.12.2007
Yeni Sosyal Güvenlik Sistemi Tasarıları ve çalışmaları
Ülkemizde sosyal güvenlik sisteminin büyük açıklar vermesi, son senelerde fonksiyonlarını yerine getiremez hale gelmesi, yeni bir takım çalışmalar yapılması mecburiyetini doğurmuş ve 16.06.2006 tarihinde 26200 sayılı Resmi gazetede yayımlanan 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanunu kabul edilerek yayımlanmıştır.
Ancak, maalesef yasanın hazırlanması ve kabulü esnasında yapılan hukuki hatalar sonucunda Anayasa mahkemesine müracaat edilmiş ve Anayasa mahkemesi 15.12.2006 tarih 2006/111 esas ve 2006/112 karar sayılı kararı ile bu yasanın birçok maddesinin yürürlüğünün durdurulması veya iptaline karar vermiş ve karar 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı 5. mük. Resmi gazetede yayımlanmış , böylece bu yasa yürürlüğe giremeden aynı yasa konusunda yeni çalışmalar başlamıştır. Yine ne yazıktır ki bu çalışmalar halen tamamlanamamış ve yasanın çıkıp yürürlüğe girmesi büyük ihtimalle 2009 yılına kalmıştır.
Yapılan bu çalışmalar neler getirecek? Aklımızda kalması ve ilerideki işletme planlamaları açısından bilgi sahibi olmamız gerekir mantığı ile aşağıda bazı açıklamalar yapıyorum.
1.Ülkemizde sosyal güvenlik kurumları kaç tanedir ve bunlar birleşecek mi?
Ülkemizde Sosyal Sigortalar Kurumu, Emekli Sandığı, Bağ-kur ve bazı özel sandıklar olmak üzere muhtelif sosyal güvenlik kurumları vardır. Yeni yasa ile bütün sosyal güvenlik kurumları bir çatı altında birleşecektir.
2. Yeni yasa ile emeklilik yaşı yükselecek mi?
Yeni yasa ile halen sigortalı olanlar için emeklilik yaşı değişmeyecektir.
2035 yılından sonra ise kademeli olarak 2050 yılına kadar emeklilik yaşı erkekler için 60 dan 65 e, kadınlar için ise 58 den 65 e çıkacaktır.
Yani bazılarının iddia ettiği gibi halen sigortalı olanlar, yani sosyal güvenlik şemsiyesi altında olanlar için MEZARDA EMEKLİLİK diye bir şey yoktur. Ancak 2050 yıllarında sağ olan veya çocuklarımız için ve işe yeni girenler için EMEKLİLİK yaşı 65 yaş olacaktır.
3.Tasarıya göre genel sağlık sigortası olacak mı ve paralı mı olacak?
Tasarıya göre genel sağlık sigortası herkesi kapsayacak ve bu sistem paralı olmayacaktır. Ancak %10 ile %20 arasında katkı payı ödemesi sigortalılar tarafından yapılacaktır.
Sigortalılar , halen tatbik edilmeğe başlandığı gibi her türlü hastanede tedavi olabileceklerdir.
4. Yeni yasal düzenleme ile devletin primlere katkısı olacak mı? İşçi ve işverenin ödediği primlerde artış olacak mı?
Elimizdeki tasarılara göre işçi ve işverenin ödediği primlerde bir artış olmayacak ve devletin emeklilik sigortasına %5, genel sağlık sigortasına ise %3 oranında prim katkısı olacaktır.
5. Kimler sigortalı sayılacaktır?
Ücretliler, serbest olarak çalışanlar, şirket yönetim kurulu üyeleri, limited şirket ortakları, anonim şirket kurucu ortakları, muhtarlar, kamu idaresinde çalışanlar, tarımsal faaliyetlerde bulunanlar, esnaf ve sanatkarlar, devlette sözleşmeli çalışanlar, açıktan veya vekil olarak atananlar sigortalı sayılacaktır.
6. Fiili hizmet süresi zammı nedir ve yeni yasada ne olacaktır?
Bazı görevlerde çalışan sigortalıların bu görevde fiilen çalışmaları halinde bunlara ek olarak bir sigorta gün sayısı eklenir. Ancak , bu konuda halen belirli bir tasarı yoktur, kamu oyunun itirazları ile bu tablo değişmektedir. Türk Silahlı kuvvetlerinde, polis teşkilatında, ağır, tehlikeli, zehirli işlerle, yeraltında çalışanlara her bir yıl için 60 ila 180 gün arasında değişen fiili hizmet zammı eklenmesi düşünülmektedir. Sigortalılar bu fiili hizmet zamlarına tekabül eden günler kadar erken emekli olabileceklerdir.
7.Sigortalılıkta günlük kazanç sınırları varmıdır? Varsa Nedir?
Sigortalılar için en az kazanç asgari ücret kadar, en üst kazanç sınırı ise asgari ücretin 6,5 katı kadar sayılacak ve bu tutarlar üzerinden prim hesaplanıp alınacaktır.
8. Anonim ve Limited Şirket ortakları birden çok firmada ortak ise ödeyecekleri sosyal güvenlik priminde bir sınır olacak mıdır?
Yukarıda yedinci maddede belirtilen sınırlar esas alınacak olursa, ki olması gerekir,
İster ücretli çalışan olsun, ister şirket ortakları olsun en az hesaplanacak sosyal güvenlik primi asgari ücret kadar olan alt sınır veya en fazla sosyal güvenlik primi asgari ücretin 6,5 katı kadar olan üst sınırını göre hesaplanan tutarı aşmaması gerekir.
Ancak, işverenler yanlarında çalışan sigortalıların kazancının en yükseğinden az kazanç gösteremez ve en yüksek primi ödemek zorundadırlar.
Yasa bu maddede açıkladığım konuda alt yapıyı yapmış olup yasanın çıkmasından sonra tebliğ ve yönetmeliklerle muhakkak ki bu hususta açıklama yapılacaktır.
9. Bu sistemle birlikte kıdem tazminatı kaldırılacak mı?
Kıdem tazminatı konusu sosyal güvenlik yasasının konusu değildir. O konu ayrı ve iş kanununu ilgilendiren bir konudur. Bu çalışmaların içinde yoktur. Ancak, bizim de aldığımız duyumlara göre bu konuda bir takım çalışmalar bulunmakta olup bu çalışmaların da 2009 yılından önce tamamlanmasına imkan görmemekteyiz.
Sosyal güvenlik yasa tasarıları ve çalışmaları hakkında benim yapabileceğim açıklamalar bu kadardır. Bu açıklama ve yorumlarımızın faydalı olacağını zannediyorum.
Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca