Bursa,24.Ağustos.2011
YENİ TTK VE MUHASEBE STANDARTLARI
6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu 64 üncü maddesinden itibaren Ticari Defterler, açılış bilançosu, yıl sonu finansal tablolar başlığı altında kayıt düzeninde eskisinden daha değişik yeni uygulamalar getirmektedir.
Getirilen düzenlemeler, işletmeleri; TMS, (Türkiye Muhasebe Standartları), TFRS (Türkiye Finansal Raporlama Standartları) hükümlerine uygun olarak muhasebe kayıtlarını ve tablolarını tutmak zorunda bırakmaktadır.
TMS ve TFRS uygulaması mevcut tekdüzen hesap planı çerçevesinde bir çok yenilik ve değişiklikler ile hesapların işleyişinde de değişiklikler getirmiştir.
Bu düzenlemeleri kısaca sayalım.
a. Ticari ve mali kar zarar uygulamaları değişiklikleri
b. Dönem sonu değerleme işlemlerine ait yenilikler
c. İktisadi kıymetlerin değerlemesinde vergi usul kanunu ile farklılıklar
d. TMS ye göre finansal tablo düzenleme farkları
e. Tahakkuk esası ve işletmenin sürekliliği kavramları ile yeni ölçüm yöntemleri
f. Gelir tablosundaki olağan ve olağandışı kavramlarının uygulamasındaki farklılıklar
g. Vergi gideri, vergi geliri kavramları
h. Ertelenmiş vergi varlığı ve ertelenmiş vergi yükümlülüğü kavramları
i. Ticari kar, mali kar, kanunen kabul edilmeyen giderler, indirim ve istisnalar uygulamaları
j. Stoklar standardı uygulaması
Gibi konularda bugün kullanılan sistemle önemli bir takım farklılıklar doğmaktadır. Bunları ileride yazılarımızda konu etmeyi düşünüyoruz.
Ancak, uygulayıcı olan muhasebecilerin (SMMM) en kısa zamanda TFRS ve UFRS konusundaki seminerlere katılmaları ve burada belirtilen kavramları öğrenerek tatbik etmeye hazır hale gelmeleri büyük önem kazanmıştır.
Neyse, bir muhalefet yapmayı görev bilelim.
Yeni Türk Ticaret Kanunu sayesinde muhasebeciler biraz daha fazla saçlarını yolacaklardır. Bu kanunla , çözüm yolları bulunmazsa ve biz de abartırsak, dört muhasebe doğmuş olacaktır.
a.. Türk Ticaret kanununa ve TMS/UFRS ye göre muhasebe ve tablolar
b. Mali mevzuata göre muhasebe ve mali tablolar
c. SPK mevzuatına göre muhasebe ve mali tablolar
d. Yabancı sermayeli kuruluşların sistemine göre muhasebe ve mali tablolar
Ne diyelim.?
Gerek firmalara ve gerekse muhasebecilere hayırlı işler diyerek yazımıza devam edelim.
Bu düzenlemeler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda aşağıdaki maddelerde yapılmış olup uyum mecburiyeti de bulunmaktadır.
Kanun: 88 inci maddesinde -Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun yetkisi’ni belirlemiştir.
MADDE 88- (1) 64 ilâ 88 inci madde hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kişiler gerek ticari defterlerini tutarken, gerek münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara aynen uymak ve bunları uygulamak zorundadırlar. 514 ilâ 528 inci maddeler ile Kanunun ilgili diğer hükümleri saklıdır.
Maddenin birinci fıkrasından anlaşılmaktadır ki, gerçek ve tüzel kişilerin ticari defterlerine, küçük ve orta ölçekli işletmelere, ticaret şirketlerinin finansal tablolarıyla konsolide hesaplara ve hatta eğer gerekli görülürse esnafa bile TMS uygulanabilecektir. Maddenin aşağıdaki ikinci fıkrasında belirtildiği üzere anonim şirketlerin hesapları ile ilgili bütün yetki de TMS.ye bırakılmıştır. Böylece de TMS IFRS yani uluslar arası muhasebe standartları ile aynı olduğundan IFRS da ülkemizde uygulanmış olacaktır.
(2) Bu düzenlemeler, uygulamada birliği sağlamak ve finansal tablolara milletlerarası pazarlarda geçerlilik kazandırmak amacıyla, Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına tam uyumlu olacak şekilde, yalnız Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından belirlenir ve yayımlanır.
(3) Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunca, değişik ölçütteki işletmeler ve sektörler için, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları tarafından farklı düzenlemelere izin verildiği hâllerde özel ve istisnai standartlar konulabilir; bunları uygulayanlar, söz konusu durumu finansal tablo dipnotlarında açıklarlar.
TMS ile IFRS aynı olduğundan bazı işletme ve sektörler için TMS de farklı düzenlemeler yapılmasına izin verilebilse bile farklı uygulama yapanlar, bu uygulamalarını dipnotlarda belirtmelidir.
(4) Kanunlarla, belirli alanları düzenlemek ve denetlemek üzere kurulmuş bulunan kurum ve kurullar, Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olmak ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun onayını almak şartıyla, kendi alanları için geçerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrıntıya ilişkin, sınırlı düzenlemeleri yapabilirler.
Yasanın 88 inci maddesinin 4. fıkrası ülkemizde bulunan bütün kurum ve kuruluşların TMS yı tatbik etmesi zorunlu olup ancak ve ancak TMS den izin almak şartıyla ufak tefek değişiklikler yapabilecektir. Böylece ülkemizde uygulama birliği sağlanmış ve ülkemiz standartları ile dünya standartlarının aynı olması ve ülkemizin dünyaya uyumu sağlanmış olacaktır. Herhangi bir yabancının okuyacağı Türk şirketinin tablosu onun ülkesinde okuyacağı tablo ile aynı olacaktır.
Hüküm bulunmayan hallerde 88 inci maddenin beşinci fıkrasında belirtildiği üzere dünyada yaygın uygulaması bulunan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyulacaktır.
(5) Türkiye Muhasebe Standartlarında hüküm bulunmayan hâllerde, ilgili oldukları alan dikkate alınarak, dördüncü fıkrada belirtilen ayrıntıya ilişkin düzenleme, ilgili düzenlemede de hüküm bulunmadığı takdirde milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe ilkeleri uygulanır.
Kanun, ayrıntılı ve teknik nitelikteki muhasebe ilkelerinin belirlenmesi görevini Türkiye Muhasebe Standartları kuruluna vermiş olup kurul bu yetkilerini aşağıda verdiğimiz geçici birinci maddedeki gibi kullanacaktır.
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından belirlenen Türkiye Muhasebe Standartları;
a) Türkiye Muhasebe Standartları, Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) ve yorumları ile,
b) Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Türkiye Finansal Raporlama Standartlarından (KOBİ/TFRS) oluşur.
(2) Aşağıda sayılanlar TMS/TFRS ve Yorumlarını uygulamakla yükümlüdürler:
a) Bu Kanunun 1534 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) ila (e) bendlerindeki sermaye şirketleri,
b) TMS/TFRS ve Yorumlarını uygulamayı tercih edenler.
(3) Aşağıda sayılanlar KOBİ/TFRS’nı uygulamakla yükümlüdürler:
a) Bu maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilenlerin dışında kalan ve işletme yönetiminde yer almayan işletme sahipleri, işletmeye borç verenler ve kredi derecelendirme kuruluşları gibi dış kullanıcılar için genel amaçlı finansal tablo düzenleyen işletmeler.
b) TMS/TFRS’nı uygulamayı tercih eden KOBİ tanımındaki işletmelerden tekrar KOBİ/ TFRS uygulamasına dönmek isteyen işletmeler.
(4) Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, küçük ölçekli işletmeleri KOBİ/TFRS’ndan kısmen veya tamamen muaf tutmaya veya bunlar için ayrı standartlar belirlemeye yetkilidir.
(5) Türkiye Muhasebe Standartları (TMS/TFRS ve Yorumları ile KOBİ/TFRS) ve kavramsal çerçevede belirlenen ilkeler bu Kanunun ticari defterlere, finansal tablolara ve raporlamaya ilişkin hükümleri ile ilgili diğer hükümlerine de uygulanır.
TMS ve TFRS uygulamalarının uygulaması ve yürürlük tarihleri TTK 1534 üncü maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
MADDE 1534-
(2) Bu Kanunun Türkiye Muhasebe Standartları ile ilgili hükümlerinin yürürlüklerine aşağıdaki hükümler uygulanır. Bu Kanun;
a) 1523 üncü maddenin birinci ve ikinci fıkralarında tanımlanan büyük ölçekli sermaye şirketleri ile bunların konsolidasyon kapsamına giren bağlı şirketleri, iştirakleri ve şirketler toplulukları,
b) Sermaye Piyasası Kanununa göre, ihraç ettikleri sermaye piyasası araçları borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem gören şirketler, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ve konsolidasyon kapsamına alınan diğer işletmeler,
c) Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankalar ile bağlı ortaklıkları,
d) 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda tanımlanan sigorta ve reasürans şirketleri,
e) 28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda tanımlanan emeklilik şirketleri,
bakımından 1/1/2013 tarihinde yürürlüğe girer.
(3) Küçük ve orta ölçekli sermaye şirketleri ile bu maddenin ikinci fıkrasında sayılanlar dışında kalan her ölçüdeki gerçek ve tüzel kişi tacirler için yayımlanan ve yayımlanacak olan özel Türkiye Muhasebe Standartları 1/1/2013 tarihinde yürürlüğe girer.
(4) Bu Kanunun anonim şirketlerin denetlenmesine ilişkin 397 ilâ 406 ncı maddeleri 1/1/2013 tarihinde yürürlüğe girer.
Yazımızın başından beri belirttiğimiz üzere yeni Türk Ticaret Kanunu ile artık TMS ve UFRS standartları daha öne çıkacak olup meslek mensupları bu konular üzerinde kendilerini eğitmeli ve söz konusu standartları tatbik edebilmelidirler.
Cevdet Akçakoca
Yeminli Mali Müşavir