Bursa, 05.Kasım.2020
YENİDEN DEĞERLEME VEYA ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMALIDIR (1)
Yıllardır yazmaktan bıkmadım, yine bıkmayacağım. Mizan ve bilançoların düzelmesi için, vergi bilançosu ile bağımsız denetim bilançosunun birbirine yaklaşması için KESİNLİKLE YENİDEN DEĞERLEME VEYA ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMALIDIR.
Şu yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesinin son 17 yıllık durumunu ele alarak bir inceleme yapalım.
Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme konusunu ele aldığımızda, ülkemizin yıllarca ağır bir enflasyon yaşadığını, bununla başa çıkabilmek için yeniden değerleme müessesesinin kurulduğunu, daha sonra özellikle 2003 den sonra enflasyonla ciddi bir mücadeleye karar verildiği zaman bir defalık olmak üzere yine çok ciddi bir enflasyon düzeltmesi ile bilançoların düzeltildiğini görüyoruz.
Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerlemeyi vergi usul kanununun mükerrrer 298 inci maddesi ele almıştır.
Mükerrer Madde 298 in ilgili kısmı aşağıdaki gibidir.
Mükerrer Madde 298
|
(Değişik: 17/12/2003-5024/2 md.) A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur. 1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer. Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır. (700 Sayılı KHK'nın 46 ncı maddesiyle değişen ibare; Yürürlük:09.07.2018)Cumhurbaşkanı(*); bu maddede yer alan % 100 oranını % 35'e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25'e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir. 2. Bu maddenin uygulanmasında; (başlığı altında hangi kıymetlerin nasıl enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı açıklanmıştır. Biz bu maddenin detaylarını yazımıza almıyoruz. ----------------- ----------------- 9. (Ek: 16/7/2004-5228/9 md.) Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yaparlar. B) Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân edilir. C) (Ek: 30/3/2006 – 5479/11 md.) Vergi kanunlarında yer alan "toptan eşya fiyatları genel endeksi" ibaresi "üretici fiyatları genel endeksi" ve "TEFE" ibaresi "ÜFE" olarak uygulanır. |
Maddenin ilgili kısımlarını yukarıya aldım. Bu kısımların incelenmesinden görüleceği üzere enflasyon düzeltmesi yapılabilmesi için belirli şartlar bulunmaktadır.
Son üç yıllık enflasyon toplamının %100 ü aşması ve yıllık %10 enflasyon olması ve bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi.
Ayrıca yeniden değerleme oranı da her yıl tesbit edilip yayımlanacaktır.
-
YENİDEN DEĞERLEME ORANLARINA GÖRE DURUM
Son enflasyon düzeltmesi sırasında ve düzeltme yapıldıktan sonra Yıllar itibariyle yeniden değerleme oranı ne olmuştur? Aşağıdaki tabloda bunu görelim.
|
YENİDEN DEĞERLEME ORANLARI |
||
|
2020 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
% 9,11 |
|
2019 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
% 22,58 |
|
2018 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
% 23,73 |
|
2017 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
% 14,47 |
|
2016 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%3,83 |
|
2015 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%5,58 |
|
2014 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%10,11 |
|
2013 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%3,93 |
|
2012 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%7,80 |
|
2011 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%10.26 |
|
2010 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%7,7 |
|
2009 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%2,2 |
|
2008 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%12 |
|
2007 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%7,2 |
|
2006 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%7,8 |
|
2005 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%9,8 |
|
2004 |
Yılı yeniden değerleme oranı |
%11,2 |
|
|
TOPLAM YENİDEN DEĞERLEME ORANI |
%169,30 |
Yeniden değerleme oranlarını yıllar itibariyle geometrik dizi artış etkisini bir tarafa bırakarak topladığımızda dahi %169,30 gibi bir orana ulaşıyoruz. Öyle ise bir de yıllar itibariyle tüfe ve tefe enflasyonlarını görelim.
YENİDEN DEĞERLEME VEYA ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMALIDIR (2)
II. TEFE-TÜFE VEYA Yİ-ÜFE ORANLARINA GÖRE DURUM:
Tüfe endeks rakamları 2003 yılında 100 olarak yeniden tesbit edilmiştir.
|
Tüketici Fiyatları Endeks Rakamları (2003=100) |
Üretici fiyat endeks rakamları (Yi-Üfe) |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2003 |
94,77 |
|
|
|
96,99 |
|
2004 |
104,81 |
|
|
|
107,17 |
|
2005 |
114,49 |
|
|
|
118,64 |
|
----- |
------------ |
|
|
|
--- |
|
----- |
------------ |
|
|
|
--- |
|
2020 |
487,38 |
Ekim ayı |
|
|
533,44 |
|
|
|
|
|
||
|
2004 yılına göre artış |
%465,01 |
|
|
|
%497,75 |
III. DOLAR DEĞERİNDEKİ ARTIŞA GÖRE DURUM:
|
Aralık 2019 sonu dolar kuru TL. |
5.9402 |
|
4.Kasım.2020 dolar kuru TL. |
8,5105 |
|
2020 yılı dolar değer artışı |
% 143,27 |
|
2004 yılı sonu dolar kuru TL. |
1,42 |
|
4.Kasım.2020 dolar kuru TL. |
8,5105 |
|
Dolar değer artışı |
%599,33 |
Dolar değerindeki artışın işletmelerin makine parkına etkisini anlatmaya lüzum görmüyorum.
Bu tespitlerimizden sonra yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesi yapılması hakkındaki iddialarımızın haklılığını veya haksızlığını göstermeye çalışalım.
-
2003 yılı endeks ilk tesbitinden 2020 yılının Ekim sonuna kadar acaba enflasyon ne olmuştur. ?
Her iki tabloya göre son enflasyon düzeltmesi olan 2004 yılını esas olarak tüfe veya üfe fiyat enflasyon artışlarını bulalım.
-
Tüketici fiyat enflasyonu :
487,38/104,81= % 465,01 ARTIŞ OLMUŞTUR.
-
Üretici Fiyat enflasyonunu da bulalım.
533,44/107,17 = %497,75 ARTIŞ OLMUŞTUR.
Şimdi yukarıdaki kanun maddesini hatırlayalım. Cumhurbaşkanı (Bakanlar kurulu) isterse enflasyon düzeltmesi için oranı %35 e kadar indirmeye yetkilidir. Böyle bir karar sonucu muhasebecilerce yapılacak işlem çok zorlu bir işlemdir. Bunun yapılmasını düşünmüyorum.
Bana göre Vergi Usul kanununa eklenecek bir geçici madde ile sadece 2020 yılı için yeniden değerleme yaptırılabilir ve yeniden değerlemeden doğan fonların af yasasından doğan
-
kanunen kabul edilmeyen giderlere
-
ve geçmiş yıl zararlarına veya
-
Bilançolara ilave edilen 296 no.lu geçici hesaba mahsup edilerek bilanço düzeltmesinin sağlanması düşünülebilir.
-
Devlet daha önceki yapılandırmalarda yeniden değerleme yapılmasını belli bir
oranda vergi şartına bağlamıştı. Ancak bu düzenleme kabul görmemişti ve uygulanamamıştı. Bu sebeple özellikle 2020 yılında çıkacak yapılandırma kanununda böyle bir uygulamaya geçilmemesi gerekmektedir.
-
Enflasyon ve yeniden değerleme ilişkisi:
En son yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesinin yapıldığı 2004
yılından sonra uzun bir müddet enflasyon kontrol altında gitmiştir. Bu sebeple Vergi Usul Kanunun mükerrer 298 inci maddesinde belirtilen enflasyon düzeltmesi yapılabilmesi için gerekli olan her iki şart birden gerçekleşmemiştir.
Ancak, enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonraki 17 yıllık gelişmeye baktığımızda Tüketici fiyatları ile enflasyonun %465,01, üretici fiyatları ile enflasyonun ise %497,75 olduğu açıkça görülmektedir.
Bu şekildeki rakamlar neyi gösteriyor biliyor musunuz?
Gayet tabii ki biliyorsunuz.
İşletmelerin bilançoları yine gerçeği göstermemektedir.
ÇÖZÜM:
Yukarıda belirtildiği şekilde bir defalık yeniden değerleme (enflasyon düzeltmesi değil) yapıldığı takdirde şirketlerde bir yeniden değerleme fonu doğacaktır.
Doğan yeniden değerleme fonu ile aftan yararlanmadan doğan KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER VEYA GEÇMİŞ YIL ZARARLARI VEYA 296 NO.LU GEÇİCİ HESAPLA karşılaştırılır ve kalan miktar sermayeye ilave edilir.
Bu şekilde
-
Şirketin sabit kıymetleri enflasyon oranında bugünkü değere getirilmiş olacaktır.
-
Yıllardır bilançolarda duran ve halledilemeyen kanunen kabul edilmeyen giderler veya 296 no.lu geçici hesap ortadan kalkmış olacaktır.
-
Bilançolar IFRS VE TFRSstandartlarına uygun olacaktır.
-
Böylece bilançoların uluslararası standartlara uyumu sağlanacaktır.
-
Yapılan düzeltmeden sonra kalan miktar sermayeye ilave edilecek olduğundan şirketlerin mali yapısı da daha iyi bir hale gelecektir.
-
En önemlisi de Fiktif olarak şirketlerin borca batık durumda olmasının önüne geçilmiş olacaktır.
Şirketlerin bu kötü durumdan kurtarılması için yapılacak işlem, bence, Vergi Usul Kanununa bir geçici madde ekleyerek, bir defalık yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesi yapılmasına izin vermek ve yapılandırma 6111 v e 6552 ve diğer yapılandırma yasalarından doğan KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLERİN, GEÇMİŞ YIL ZARARLARININ VEYA 296 NO.LU GEÇİCİ HESABIN yapılan düzeltmeden doğan fonlarla karşılaştırılarak, bilançoların düzeltilmesinin sağlanması, kalan yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesi fonu varsa bunların sermayeye ekleneceği hüküm altına alınmalıdır.
Bu düzenlemenin özellikle 2020 bilançosunu kapsayacak şekilde yapılması yukarıda da bahsettiğimiz gibi gerek bilançoların düzeltmesi ve gerekse Uluslar arası ve yurtiçi denetim standartları açısından çok önemlidir.
İnşallah bu defa yazımızla ve bu teklifimizle ilgilenen bir yetkili çıkar da bir problem çözülmüş olur. Bu problem çözülmese de biz bu konuda yazmaya devam edeceğiz.
Cevdet Akçakoca
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi