2020 Yılındaki Covid 19 krizi ile birlikte dikkatimizi çeken yeni bir gelişme oldu. Gerek borsa şirketlerinde ve gerekse borsa dışı şirketlerde, şirketlerin kendi hisselerini satınalma kararları ve bunlara ait ilanlarda dikkati çeken bir artış oldu.
Biz de şirketlerin kendi hisselerini satın alma kararları konusundaki yazılarımızı hatırladık. Yaptığımız incelemede gördük ki, özellikle Tek düzen hesap planı açısından şirketlerin hisse satınalımı muhasebesi konusunda benim yazdığım yazılardan başkasına rastlamadım.
Şirketlerin kendi hisselerini satınalması ile ilgili yazılarıma aşağıdaki internet adreslerinden ulaşabilirsiniz.
http://cevdetakcakoca.com/ttk-na-gore-anonim-sirketin-kendi-hissesini-satin-almasi
http://cevdetakcakoca.com/tms-acisindan-as-nin-kendi-hisselerini-satinalmasi
http://cevdetakcakoca.com/anonim-sirketin-kendi-hisselerini-satinalma-muhasebesi
Görüldüğü gibi, konuyu Türk Ticaret Kanununa göre, Türkiye Muhasebe Standartları açısından ve Tek düzen hesap planı açısından inceleyerek bu yazıları yazmıştım.
Özellikle hisselerin satınalma muhasebesinde şu ifadeleri kullanmıştım.
Tekdüzen muhasebe sisteminde anonim şirketlerin kendi hisselerini satınalması halinde hangi hesapların kullanılacağı konusunda henüz bir açıklama yapılmamıştır veya bugüne kadar ben böyle bir açıklamaya rastlayamadım.,
Bu sebeple muhtelif çalışmaları inceledim, araştırdım ve bu yazıyı hazırladım. Bu yazımız, Çankırı Karatekin Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisinin 2014/4/1 sayısının 283-298 inci sayısındaki Sayın Fikret Otlu, İsmail Bekçi ve Özlem Nilüfer Karataş’ın çalışmalarından yararlanarak hazırlanmıştır. Bu konuda yaptığım araştırmalarda benim muhasebe düşünceme en uygun yazı ve çalışma olduğu için bu makaleden yararlandım.
1.. İktisap Edilen Payların Muhasebeleştirilmesi
Tekdüzen hesap planında bir düzenleme yapılmadığından Çankırı Üniversitesinde yapılan çalışmada olduğu gibi 51 no.lu Geri Alınan Hisse Senetleri hesabı kullanılmıştır. Paylar satınalma bedeli üzerinden yani maliyet bedeli üzerinden kaydedilecektir.
1.00.000 TL. sermayeli bir A.Ş. 1 TL. nominal değerindeki 5.000 payını tanesi 4 TL.dan 20.000 TL. na satınalmıştır. (Bunlar için yılsonunda bu kadar tutarda yedek akçe ayrılmalıdır.) Bunun muhasebe kaydı:
________________ / / 2015________________________
514 Geri Satın Alınan Paylar 20.000
102 Bankalar 20.000
Payların geri satın alınması
__________________ / / 2015_________________________
590 Dönem Net Karı 20.000
540 Yasal Yedekler 20.000
Geri alınan paylar için yıl sonunda yedek akçe ayrılması
________________ __________________________
Yazının devamını buraya almıyorum. Ama payların satılması, yedek akçe ayrılması, karlı satılması, zararlı satılması veya satılamadığı ve süre de geçtiği için sermayenin azaltılması konularında örnek maddelerle yazıyı tamamlamıştım.
Görüldüğü gibi bu yazıda GERİ ALINAN PAYLAR İÇİN 514 no.lu hesabı kullanmıştım.
O yazımın yayınlandığı tarihten bugüne kadar Tek Düzen Muhasebe sisteminde herhangi bir açıklama yapılmadı.
Bu defa Kamu Gözetimi Kurumu tarafından taslak halindeki hesap planında bu konu nasıl işlenmiş olduğunu inceledim ve bu incelemeyi aşağıya alıyorum.
KGK TEK DÜZEN HESAP PLANI TASLAĞINDAN İLGİLİ BÖLÜMLER
515 Geri Alınmış Paylar (-) Bu hesap, işletmenin ihraç etmiş olduğu kendi paylarını geri satın alması durumunda satın alınan payların izlenmesinde kullanılır. İşletmenin satın aldığı kendi payları işletme tarafından ihraç edilen ve sonradan işletme tarafından yeniden elde edilen özkaynağa dayalı finansal araçlarıdır. İşleyişi: Ödenmiş sermayeyi oluşturan payların bir kısmı işletme tarafından satın alındığında, satın alınan payların edinimi için ödenen tutarların gerçeğe uygun değeri üzerinden bu hesaba borç, ödeme biçimine göre ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Payların tekrar elden çıkarılmasında ise bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılığında payların satış değeri üzerinden ilgili varlık hesabına borç kaydı yapılırken, ilgili payların bu hesapta yer alan değerleriyle satış değeri arasındaki fark “522 Geri Alınan Payların Yeniden Satışından Ortaya Çıkan Primler” hesabında muhasebeleştirilir. İşletmenin geri satın aldığı payları iptal etmesi durumunda da bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılığında bu payların nominal değeri üzerinden “500 Sermaye” hesabına borç kaydı yapılırken, hesabın kayıtlı değeri ile paylara ilişkin nominal tutar arasındaki fark (varsa) “521 Pay İptal Karları” hesabında muhasebeleştirilir. İşletmenin kendi paylarını geri satın alması, tekrar elden çıkarması ya da iptal etmesi işlemleri sonucunda herhangi bir kazanç ya da kayıp muhasebeleştirilmez.
521 Pay İptal Karları Bu hesap, payların “500 Sermaye” hesabında yasal kayıtlardaki tutarından gösterilmesi nedeniyle pay iptal işlemlerinde ortaya çıkan olumlu ve olumsuz farkların izlenmesinde kullanılır. Hesap borç ya da alacak bakiyesi verebilir. İşleyişi: Payların iptali durumunda, ödenen bedelin ya da bu paylara ilişkin “515 Geri Alınmış Paylar (-)” hesabında yer alan tutarın, iptal edilen payların nominal değerinden yüksek olması durumunda ortaya çıkan olumsuz fark bu hesabın borcuna kaydedilirken, düşük olması durumunda ortaya çıkan olumlu fark ise alacağına kaydedilir. Bu hesapta tutulan farkların sermayeye aktarılmasında durumunda, farkın olumlu ya da olumsuz olmasına bağlı olarak hesaba borç ya da alacak kaydı yapılır.
522 Geri Alınan Payların Yeniden Satışından Ortaya Çıkan Primler Bu hesap, payların “500 Sermaye” hesabında yasal kayıtlardaki tutarından gösterilmesi nedeniyle geri alınan payların yeniden satılması sonucu ortaya çıkan olumlu ve olumsuz farkların izlenmesinde kullanılır. Hesap borç ya da alacak bakiyesi verebilir. İşleyişi: Geri alınan payların yeniden satılması işlemlerinde; payların satış değerinin, bu paylara ilişkin “515 Geri Alınmış Paylar (-)” hesabında yer alan tutardan yüksek olması durumunda ortaya çıkan olumlu fark bu hesabın alacağına kaydedilirken, düşük olması durumunda ortaya çıkan olumsuz fark ise bu hesabın borcuna kaydedilir. Bu hesapta tutulan farkların sermayeye aktarılmasında durumunda, farkın olumlu ya da olumsuz olmasına bağlı olarak hesaba borç ya da alacak kaydı yapılır.
Bu açıklamalardan da anlaşıldığı üzere KGK şirketlerin kendi hisselerini geri alması ile ilgili olarak kullanılacak hesap konusunu detayları ile halletmiştir.
Oysa Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde böyle bir açıklama halen yoktur.
Bilindiği gibi Covid 19 sebebiyle bir çok beyannamenin tahakkuku ve ödenmesi ertelenmiştir. Nitekim Kurumlar Vergisi beyannamesi verilmesi, geçici vergi beyannamelerinin verilmesi de ertelenmiştir.
Bu ertelemeye rağmen beyanname vermek isteyen kurumlardan kendi hisselerini satın almış olanlar beyanname verememektedir. Çünkü Tek düzen muhasebe sistemi uygulama genel tebliğine geri alınan hisselerin hangi hesaba kaydedileceği konusunda düzenleme yapılmadığı için Kurumlar Vergisi beyanname programında da herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Beyanname vermek isteyen kurumlar zor durumdadır.
SONUÇ olarak: Maliye Bakanlığının ilgili şubesinceTek Düzen Muhasebe Sisteminde şirketin kendi hisselerini satın alma kayıtları için
- Özkaynak hesaplarında hangi hesabın kullanılacağının
- Kurumlar vergisi beyannamesi verilebilmesi için Kurumlar Vergisi beyanname programında gerekli düzenlemenin bir an önce yapılması gerekmektedir.
İnşallah bu yazımızdan sonra gerekli düzenlemeler bir an önce yapılır diye temenni ediyoruz.